

Relaties
U bevindt zich op het algemene (landelijke) CJG-forum.

Nuffannie
26-09-2019 om 23:09
Zorgen om psychische gesteldheid ouders
Ik zit met het volgende. Mijn ouders - nog niet echt oud, begin 60 - leven tamelijk geisoleerd. Moeder altijd huisvrouw geweest, vader is sinds een paar jaar gestopt met werken, zitten de hele dag thuis, of gaan met zijn tweeën op stap. Andere mensen zien ze weinig; er is 1 bevriend stel en 1 zus en zwager waar ze wel mee afspreken. Ik heb het idee dat ze het er zelf naar gemaakt hebben, of vooral mijn vader. Mijn moeder heeft altijd al een laag zelfbeeld gehad, maar dat wordt er niet beter op. Vooral sinds mijn vader thuis is heeft ze niet echt een eigen mening meer en onderneemt niets. Mijn vader stoot steeds meer mensen af, de familie is groot, maar de laatste jaren heeft hij een soort van ruzie met een groot deel van de familie. Eigenlijk keurt hij iedereen af - ik heb de indruk dat ik langzaam ook uit de gratie aan het geraken ben (ben enig kind) - en zo wordt hun kringetje steeds kleiner. Beide ouders missen bepaalde sociale inzichten en vaardigheden.
Achteraf gezien is wat mijn vader doet: mensen uit de buurt houden die 'niet deugen' iets wat vroeger ook al gebeurde. Vriendinnetjes van mij vroeger waren niet goed genoeg, klasgenoten op de middelbare school konden wel eens een slechte invloed op mij hebben.... mijn moeder had een vriendin, wiens man 'een klootzak' was dus daar gingen we -mijn moeder ook niet- niet meer naartoe, mijn vader had een hekel aan mijn moeders lievelingszus etc. dus die zagen we ook niet meer op een gegeven moment.
Eigenlijk ga ik (en mijn man) al een tijd niet meer met plezier naar mijn ouders toe. De jongste van onze kinderen vindt het nog wel leuk, want dan krijgt hij snoep van oma. (De kinderen vinden oma wel lief, opa wat minder). Ik zie het gedrag van mijn ouders steeds erger worden en moet er niet aan denken dat ik over een jaar of 10 voor ze moet mantelzorgen... krijg daar spontaan stress van.
Heeft er iemand tips?

Nuffannie
02-10-2019 om 14:10
even hart luchten
Gisteren ben ik bij mijn ouders langs geweest. Mijn vader maakte weer eens een beledigende opmerking over mijn studie. Hij staat niet achter mijn keuze en laat dat regelmatig op een neerbuigende manier weten en ik heb hem al vaker laten weten dat ik dat niet kan waarderen. Dit keer zei ik dat ik het zat was en als hij nog een keer op die manier over mij/mijn studie zou praten, ik hem niet meer wou zien.
En toen ging hij zielig doen. Hij wilde op papier vastleggen dat er op zijn uitvaart, die toch binnenkort zou plaatsvinden, niemand hoefde langs te komen. Want er was toch niemand die naar hem omkeek, hij kon niks, hij mocht niks meer (zeggen), hij was toch hartstikke fout etc. etc. Nu is hij wel niet gezond (lijdt aan een niet levensbedreigende kwaal) maar dit ging echt te ver. Alle tekortkomingen van mijn moeder werden nog eens uit de doeken gedaan (mijn moeder is gek, niet hij), het algehele gebrek aan waardering voor hem door gehele wereld. Ik probeerde nog met hem te praten maar hij was niet voor rede vatbaar. Een voorbeeld: hij heeft heus wel door dat wij het niet tof vinden hoe hij zich gedraagt in restaurants. Hij vond het zijn récht om perfect bediend te worden en uitstekend te eten te krijgen, en snel een beetje. Dus vond hij niet meer dan logisch dat als iets niet naar zin is, daar het bedienend personeel voor te schofferen. Hem overkomt ook opvallend vaak dat hij bedorven eten voorgeschoteld krijgt, heel toevallig. Maar hij mocht van ons (mij, mijn man, maar vooral mij) niets van zulke dingen zeggen. Dat was zo onrechtvaardig en iedereen vond hem een klootzak en zijn mening deed er niet toe. Want ja, hij had zich voor niks 47 jaar doodgewerkt en nu had de maatschappij inclusief zijn familie hem uitgekotst.
Bizar was het. Deze kant kende ik wel een beetje van hem (dat hij eigenlijk heel goed is, maar zich ondergewaardeerd voelt) maar zo had ik het nog niet meegemaakt.
Mijn moeder zei dit bijna dagelijks met hem mee te moeten maken. Als dat echt zo is moet mijn moeder daar weg. Maarja, lost dat wat op en hoe pak ik dat aan?

Angela67
02-10-2019 om 14:10
aanknopingspunt
wat een situatie, ik begrijp absoluut dat je je afvraagt hoe je hiermee om moet gaan. Niet alleen concreet 'nu' (hoe reageren, wel of niet op bezoek gaan), maar ook met betrekking tot de toekomstige relatie met hen en de impact die het op je moeder heeft.
Misschien is het mogelijk om je emotionele band met je vader zo klein mogelijk te maken, wellicht door te stellen dat je het niet 'persoonlijk' moet opvatten en er zeker niet over in discussie moet gaan met hem. Misschien kun je hem beschouwen als iemand die niet (meer) in staat is om te veranderen en er zo nodig omheen te praten, er niet op in te gaan, je niet te laten raken. Als dat lukt (oefening . . zennnnn) kun je wellicht voor je moeder iets betekenen zonder dat het lijkt alsof je je vader veroordeelt en dit kwalijk neemt. En kun je makkelijker op de koffie gaan zonder dat het je enorme bergen negatieve energie kost.
Ik zou sowieso geen uitjes meer plannen etc met hem erbij. Het zal nooit beter worden en alles wat je probeert eraan te doen zal jouw relatie met hem moeilijker maken. En misschien voor je moeder meer ellende opleveren, hoewel dat niet gezegd is natuurlijk.
gr Angela

Nietmijnnaam
02-10-2019 om 14:10
Ach...
Het wordt dus erger... Wat verdrietig, vooral voor je moeder. Ik zou toch eens met jouw of hun huisarts gaan praten.
Het verhaaltje over het restaurant zou rechtstreeks uit de mond van mijn ex kunnen komen. Hij heeft heel wat van dat soort overtuigingen, hij vindt bijv. ook dat hij het recht heeft iemand uit te schelden in het openbaar vervoer omdat hij of zij zijn jas of tas op de stoel naast zich heeft gelegd. Ik zei altijd: als je het even vraagt, mag je daar heus wel zitten. Maar nee, hij vindt dat hij meteen mag schelden want die persoon betaalt maar voor 1 plek. Lang verhaal kort: ex heeft autisme en narcistische trekken (zegt psychiater). Geen leuke combinatie. Het akelige gedrag komt er vooral uit onder stress. Openbaar vervoer en restaurants zitten vol drukke, vreemde mensen en onverwachte situaties, dus geven hem stress. Ik vermoed dat je vader ook lijdt onder het gevoel geen nut meer te hebben. Dan zou vrijwilligerswerk inderdaad wel kunnen helpen. Als het toch dementie is (er zijn veel vormen!) dan is er een andere aanpak nodig. Dus praat erover, beschrijf wat je ziet en hoe het zich ontwikkelt. Praat ook over je zorgen over je moeder, want ik denk dat zij ook een helpende hand kan gebruiken.

Nuffannie
02-10-2019 om 15:10
Nietmijnnaam
"Praat ook over je zorgen over je moeder, want ik denk dat zij ook een helpende hand kan gebruiken." Zeker. Zij is koopziek en verzamelt spullen. Heel veel. De woonkamer blijft nog in orde maar de bovenverdieping is niet meer leefbaar bij mijn ouders zelf. Daar lijdt mijn vader onder, maar ik heb zomaar het idee dat zijn gedrag niet helpend is:-(
Verder: Autistische en narcistische trekken.... aan beide heb ik wel gedacht bij mijn vader (en autisme bij mijn moeder). Mijn vader kan ook niet tegen drukte, mijn moeder ook niet trouwens. We gingen vroeger ook nooit op vakantie want dan was er een probleem met 'de bedden' en het eten. En het klopt ook dat mijn vader akelig wordt als hij stress heeft. Als hij goedgehumeurd is is hij best leuk zelfs, dat is het dubbele.
Is jouw ex door een psychiater gezien? Dat van het openbaar vervoer zou mijn vader ook kunnen doen - als hij met het OV zou gaan maar dat doet hij uiteraard niet.... Hij scheldt trouwens niet met lelijke woorden maar doet dat subtieler.
Vrijwilligerswerk heeft mijn moeder een tijd met plezier gedaan in het bejaardentehuis maar mijn vader keurt dat af.... daarom is mijn moeder er ook mee gestopt vrees ik. Ik denk niet dat hij daar dus zo snel aan zal beginnen.

wil40
02-10-2019 om 15:10
Slachtofferrol.
Hij voelt zich niet begrepen, gaat in de verdediging, discussie en andere blik is zinloos. En het wordt erger. Naarmate zijn kringetje kleiner wordt, wordt het ook steeds erger. Heel lastig. Wat meer emotionele afstand is ook moeilijk, je moeder is er ook nog. Toch is dit niet echt "op te lossen". Ik heb ook iemand in mijn omgeving met ongeveer hetzelfde gedrag. Niet erg genoeg voor een opgedrongen hulptraject en intussen sukkelt het steeds verder bergafwaarts en haken steeds meer mensen af.
Degene die er komen luchten bij mij regelmatig hun hart, huisarts kan ook niet veel. Iedereen ziet de wereld verkeerd, behalve de patiënt. Dat helpt, iemand bekijken en helpen als patiënt, iemand in nood. Dat schept ook een bepaalde afstand waardoor je zelf minder wordt geraakt. Veel dingen worden ook niet meer verteld, scheelt weer een discussie die bijna ruzie wordt.
Er is ook geen echte diagnose, wat moet je er nog mee op oudere leeftijd als iemand zelf niet wil veranderen?

Flanagan
02-10-2019 om 15:10
Dat lucht op..
Dat geldt ook voor je vader; ik denk dat hij al lange tijd met die opgekropte emoties rondloopt. Het beste moment om hem tot een activiteit aan te zetten.
Wat is er in zijn woonplaats te doen? Breng het als een mogelijkheid die hij kan uitproberen. Diverse bejaardenzorgcentra kunnen mannen gebruiken voor tijdens de buitenwandelingen. Manege’s voor gehandicapten doen ook vaak een beroep op vrijwilligers of als gastheer in een ziekenhuis.
Google op de website voor vrijwillerbank in de buurt. Wie weet is er een vrijwilliger brandweer.
Hij moet niet thuis gaan zitten, dan duurt de dag zo lang.
Je kan hem een handje op weg helpen of misschien beter als die vrienden dit oppakken.
En als het ene niet bevalt, is hij niet verplicht tot blijven. Het is niet zoals vroeger, toen je wel je werkgever trouw bleef.

rode krullenbol
02-10-2019 om 15:10
Hmm ...
Zouden de ouders niet beter af zijn met activiteiten in hun eigen vertrouwde omgeving? Lekker sporten bijvoorbeeld?
In dat geval ligt het meer voor de hand om te denken aan de aanschaf van een hometrainer, sportmatjes, losse gewichten, yoga blokken, boksbal en -handschoenen, elastieken voor krachttraining, hoelahoep en dergelijke; gecombineerd met instructievideo's op DVD of via YouTube.
Wie weet worden hun inspanningen dermate beloond met de aanmaak van anandamide, dat het hun levensinstelling drastisch en grondig ten positieve verandert!
Rode krullenbol

Flanagan
02-10-2019 om 16:10
Eenzaam,
Sporten is gezond. Het gaat mij meer om de groeiende eenzaamheid; zijn sociale cirkel wordt nog kleiner als hij thuis voor de buis gaat bewegen.

rode krullenbol
02-10-2019 om 16:10
Mijn idee
Lichaam en geest zijn één. Een betere lichamelijke conditie doet de mentale gesteldheid goed. Een positievere levenshouding draagt bij aan betere sociale contacten; hetgeen - als het goed is - als vanzelf uitmondt in een grotere sociale cirkel.
Win, win en nog eens win! Op z'n Amerikaans gezegd.
Rode krullenbol

nuffannie
02-10-2019 om 18:10
vrijwilligerswerk en sporten
Zoals gezegd denk ik niet dat mijn vader snel vrijwilligerswerk zal gaan doen, daar is hij op tegen. Vrijwilligers zijn niet goed wijs dat ze voor niks aan het werk gaan, is zijn mening. Toen mijn moeder meer taken kreeg op haar vrijwilligerswerk is ze daar ook plotseling mee gestopt. Het fijne weet ik er niet van, maar ik vermoed dat het onder invloed van mijn vader is geweest.
Wat het sporten betreft: mijn moeder wandelt graag. Dat deed ze eerder veel - in haar eentje, dat wel - maar ze is er mee gestopt sinds mijn vader thuis is komen te zitten. Want anders is hij maar alleen. Er is een hometrainer in huis, die niet wordt gebruikt voor zover ik weet. Mijn vaders conditie is zodanig slecht dat wandelen best wel een opgave voor hem is.... of tenminste, hij houdt mijn moeder niet bij en daar heeft hij weer een reden om boos te zijn op mijn moeder. Aan de andere kant is het misschien ook wel een excuus om niet te gaan lopen: mijn moeder heeft het immers niet voor hem over om met hem naar buiten te gaan.
Ik zou zeggen dat hij wel in aanmerking komt voor sporten op een medische fitnessclub. Waarschijnlijk weinig kans dat hij wil, maar ik kan het hem eens voorstellen.... als hij nog met me wil praten. Als ik dat nog wil.

Flanagan
02-10-2019 om 19:10
Imago vrijwilligerswerk
Ik snap de gedachte van je vader over vrijwilligerswerk want die hoor ik ook wel eens: wie doet er nou vrijwilligerswerk als je die uren ook kan besteden aan uren in loondienst. Geld verdienen lijkt meer ‘aanzien’ te hebben dan dankbaar werk.
Alleen kan je vader ( als ik het goed begrepen heb) niet meer in loondienst. Vrijwilligerswerk is dan een gratis tijdsbesteding met dankbaarheid op de koop toe.
Vrijwilligerswerk is ook maar een paar uur op een dag en past makkelijker in iemands schema. In groepsverband werkt als een stok achter de deur itt individueel sporten.
Maar nu, je vader is medisch gezien niet in staat met mensen in een rolstoel te wandelen. Toch staan op de website vrijwilligers vacature bank diverse functies die mogelijk bij hem passen. Het is gewoon gratis ‘sporten’, want welke activiteit dan ook, haalt hem wel van de bank.
Als je vermoedt dat hij allergisch op jouw voorstellen gaat reageren, tackle dan die vrienden van je ouders. Misschien werkt die benadering beter.
Trouwens, als je moeder gek wordt van zijn gedram, kan zij alsnog vrijwilligerswerk oppakken. Al was het maar om even van huis weg te zijn. Dan moet ze wel durven voor zichzelf op te komen. Maar daar kan jij haar wel een handje bij helpen.

Thera
02-10-2019 om 20:10
Helaas
Flanagan, helaas lijkt het erop dat het klaagverhaal van de vader niet bedoeld is om geholpen te worden, maar om zijn toehoorders de mond te snoeren. Ik sta te kijken van je optimisme..
Iets met je moeder proberen te doen en niets van je vader te verwachten lijkt me inderdaad het beste Niuffanie.

nuffannie
02-10-2019 om 20:10
helaas inderdaad
De vrienden van mijn ouders, daar heb ik geen contact mee. Zoals ik ook geen contact heb met de familie. Ik zou bijna gaan denken dat mijn vader dat bewust gescheiden heeft gehouden van elkaar, dat ik die vrienden en familie nooit te zien krijg bedoel ik. Wat ik verder weet van hun enige paar vrienden, is dat dat óók een heel apart (en eenzaam?) stel is, en ze wonen flink uit de buurt.
Verder heeft Thera gelijk, mijn vader wil niet geholpen worden. Dat heeft hij tenminste zo gezegd:" ik hoef geen hulp, ik zal geen zelfmoord plegen ofzo, maar dood ga ik toch wel binnenkort". Wat moet je daar nou mee??

rode krullenbol
02-10-2019 om 20:10
Uh ...
Daar moet je niets mee. Je kunt het ook gewoon (los) laten.

Flanagan
02-10-2019 om 21:10
Thera,
Ik ben ook wel optimistisch want als hij een doorgewinterde manipulerende man was met evt narcistische trekjes, zou hij zich dan zo laten kennen? Daar zou hij dan toch veelste arrogant voor zijn?
Hij zou haar de mond snoeren door overmacht, leeftijdsverschil, levenservaring en haar plaats kennen etc., maar niet door zelfbeklag en zielig doen. Dat geeft geen pas.
Dan valt hij van zijn podium.
Maar als Nuffannie hem over kan halen, heeft ze twee vliegen in één klap.
Mijn vader ging wegens alzheimer op een gegeven moment twee dagen naar dagbesteding; hij onder de mensen en mijn moeder wat ruimte om op adem te komen. Ook al had hij heel lang een goede conditie, zijn mentale gesteldheid was een stuk minder als hij zich nutteloos voelde.

Flanagan
02-10-2019 om 21:10
Nuffanie
Mag ik opmerken dat het mij opvalt hoe sceptisch je er zelf in staat; als iemand je iets adviseert, ongeacht wat, is er weer een drempel. Is dat wel de juiste houding als je iets wil bereiken? Het straalt een bepaalde onzekerheid uit. Daar krijg je hem niet mee de deur uit.
En dan houdt het op bij #40.

Angela67
02-10-2019 om 21:10
flanagan
jij zit te denken aan iets 'bereiken' als iets tastbaars volgens mij.
Ik denk dat TS bezig is om een punt te bereiken waarop ze kan besluiten óf ze iets kan bereiken en zo ja wat en evt. hoe.
Ben wel met je eens dat ik nog geen reactie van TS heb gelezen die ingaat op de mogelijkheid om de oplossing bij zichzelf te zoeken. Maar dat vereist volgens mij ook een bepaalde draai en 'loslaten' en dat is niet iets wat makkelijk gaat als het je ouders betreft. Ik denk wel dat het verstandig is dat ze eerst nadenkt voordat ze acties gaat ondernemen.
gr Angela

Nuffannie
02-10-2019 om 22:10
Flanagan en Angela
"Mag ik opmerken dat het mij opvalt hoe sceptisch je er zelf in staat; als iemand je iets adviseert, ongeacht wat, is er weer een drempel. Is dat wel de juiste houding als je iets wil bereiken? Het straalt een bepaalde onzekerheid uit."
"Ik denk dat TS bezig is om een punt te bereiken waarop ze kan besluiten óf ze iets kan bereiken en zo ja wat en evt. hoe."
Ehh.... zo had ik het niet bekeken. Ik weet inderdaad niet wat wil bereiken, nouja, een verbetering van de situatie. Het zal best onzeker overkomen inderdaad! Ik ben er nog niet helemaal aan toe om mij al verantwoordelijk te gaan voelen voor mijn ouders en ik sta er in die zin nogal alleen voor, afgezien van mijn man dan. Mijn ouders zijn eenzaam, maar ik zou ook niet weten bij wie ik moet aankloppen voor enige steun voor hun. Mijn wereld (dat van mijn gezin) is vrijwel compleet gescheiden van dat van mijn ouders. Ook omdat mijn ouders dat blijkbaar zo wilden, ze willen niks weten van mijn vrienden, schoonfamilie e.d. Afgezien van dat ik ten sterkste betwijfel of ik de vrienden van mijn ouders kan vragen (die zijn écht een verhaal apart), of de zus en zwager waar ze nog wel contact mee hebben.... moet ik ook wel even een drempel over! Ik vraag me af of het aan mij is om te bepalen of het echt niet meer gaat zo, of dat ik het moet loslaten zoals hier wordt gesuggereerd. Maar dat betekent dan geen contact meer met ze. Dat vind ik wel erg moeilijk moet ik zeggen.
Verder is het zo dat wij geregeld mijn ouders proberen aan te sporen iets te gaan ondernemen los van elkaar, dus bij een vereniging gaan, een cursus doen of wat dan ook. Ik heb mijn moeder al heel vaak gevraagd waarom ze dat vrijwilligerswerk niet weer zou gaan doen. Mijn vader wil echt niks. Hij zegt niet (meer) te kunnen. Dus de suggesties die je doet Flanagan, die heb ik eigenlijk al zo'n beetje geprobeerd en het heeft tot dusver niet gewerkt.

rode krullenbol
02-10-2019 om 22:10
Hoezo?
"Maar dat betekent dan geen contact meer met ze."
Je kunt toch gewoon je eigen leven leiden en hen hetzelfde laten doen? Dat staat elkaar zo af en toe zien toch niet in de weg?

Angela67
02-10-2019 om 22:10
cirkel van invoed en
cirkel van betrokkenheid. Hieronder stukje ietwat zakelijke tekst, maar het kan helpen om te bedenken hoe je je zorgen kunt splitsen in beinvloedbaar of niet.
"Iedereen maakt zich druk om van alles en nog wat: gezondheid, of anderen je aardig vinden, over de manier waarop je leidinggevende dingen regelt, over zinloos geweld, over problemen in het onderwijs, enzovoorts. Stephen Covey, een Amerikaans organisatiepsycholoog noemt dit de Circle of Concern: de cirkel van betrokkenheid.
Waarin kun jij iets veranderen? Aan sommige zaken waar jij je druk over maakt kun je iets doen, maar aan lang niet alles. Binnen de Cirkel van betrokkenheid is de Circle of Influence, de cirkel van invloed. Die geeft het gebied aan waarin je iets kunt veranderen. Wanneer je cirkel van betrokkenheid veel groter is dan je cirkel van invloed (dus wanneer jij je druk maakt over veel zaken waaraan je niets kunt veranderen) voel jij je op den duur boos, gefrustreerd of zelfs ziek. Bovendien krimpt je cirkel van invloed verder, omdat alle energie opraakt door zinloos getob.
Er zijn twee manieren om ervoor te zorgen dat de cirkel van invloed de cirkel van betrokkenheid meer gaat overlappen:
1. Door je cirkel van invloed te vergroten. Dat kan door datgene waarvan je last hebt aan te pakken.
2. Door je overtuigingskracht en sociale vaardigheden in te zetten om andere mensen tot verandering te bewegen.
Wanneer dat allebei niet lukt, is het noodzakelijk je cirkel van betrokkenheid te verkleinen. Je kunt bijvoorbeeld een baan kiezen in een organisatie die meer bij je past, of je werkwijze veranderen. Meestal kun jij je energie beter besteden aan het veranderen van jezelf dan aan het veranderen van de wereld."
Nogmaals het klinkt erg zakelijk als het over zoiets basaals als je ouders en de emoties daarom heen, maar je hebt nog wat jaren met ze te gaan en als je het gevoel hebt dat je je energie en emoties ongeveer in de juiste dingen steekt hebben jullie er alledrie het meeste aan.
sterkte,
Angela

wil40
02-10-2019 om 22:10
Geen contact meer?
Waarom zou je die keuze maken?
Het gevoel dat jij iets moét veranderen in hun leven, dat kan je loslaten, dat je ze moet "redden", dat kan je loslaten.
Maar geen contact meer, dat zou ik dan weer minder goed begrijpen.

Flanagan
02-10-2019 om 22:10
60 jr jong
Nuffannie, het is idd heel onbevredigend toeschouwer te zijn terwijl ze nog zo jong zijn en in principe nog zoveel jaren voor zich hebben.
Misschien is de tijd nog niet rijp; dat je moeder nu nog geen beroep op je doet, maar over een tijd wel als het haar te veel wordt. En dan sta je voor haar klaar.

Nuffannie
02-10-2019 om 22:10
Angela
daar heb ik wel wat aan, dankjewel. Geeft niet dat het zakelijk is, een beetje objectiviteit is wel prettig:-)

Nuffannie
02-10-2019 om 22:10
geen contact meer, Wil
Misschien is geen contact meer wel vrij radicaal inderdaad. Het contact is nu al vrij weinig en beperkt. Ik ben al een tijdje terug opgehouden nog echt iets te vertellen aan mijn vader omdat hij er toch iets negatiefs van maakt. Met mijn moeder heb ik nog nooit een serieus gesprek gevoerd. Ik vraag me oprecht af of ze dat wel kan (of durft). Dat is in elk geval een grote frustratie van mijn vader, mijn moeder die alleen over koetjes en kalfjes praat. Was vroeger al zo.
Als ik het allemaal nóg meer moet loslaten....dan blijft er echt bijna niets over.
Reageer op dit bericht
Op dit topic is al langer dan 4 weken niet gereageerd, daarom is het reageerveld verborgen. Je kan ook een nieuw topic starten.