Rokende puber

Maylise

Ik vind dat jij ook een goed argument hebt met het voorbeeld wat je jongere kinderen krijgen als de oudere in de tuin roken. Bij een groot leeftijdsverschil zou ik dat ook 'gebruiken'. Maar stel dat de jongsten ook helaas gaan roken, mag dan nog steeds niemand in de tuin roken? Waar mogen ze dan? Op publiek terrein is het ook al amper toegestaan. Prima overigens, maar als je gezinsleden echt nergens meer toestaat om te roken vind ik dat wel een beetje flauw. Ik heb man ook de deur uitgezet met zijn sigaret. Hij is een paar jaar rookvrij geweest en is helaas weer begonnen en toen heb ik heel duidelijk de streep gezet. Voor iedereen, dus ook tijdens verjaardagen en dergelijke. De tuin zie ik als compromis. Ik wil er zo min mogelijk last van hebben, maar verder dan de tuin hoeft van mij niet. Dat zou ook voor mijn dochters gelden.

De kans dat mijn dochters alsnog gaan roken schat ik als heel klein in. Oudste vindt het echt heel vies en jongste voetbalt en is nogal trots op haar rookvrije gedrag. Haar beste vriendin is helaas wel gaan roken, maar dochter is daar niet in mee gegaan. Ik las hier boven en de opmerking 'op het gemoed werken' en dat is wat ik ook altijd gedaan heb. Vies, bah, zonde!, slecht, stank, ongezond, smerige gewoonte van pappa. Kortom, ik heb alles uit de kast getrokken. En niet omdat ik ze tegen moest houden, maar omdat ik dat oprecht allemaal vind. Ik heb zelf gerookt en ben blij dat ik daarmee gestopt ben om eerder genoemde redenen.
P, de kans dat mijn kinderen nog gaan roken is zeer klein, ondanks een rokende vader geen slecht eindresultaat van de opvoeding. Ik heb daar niet zo heel veel voor hoeven doen, behalve op de juiste momenten de juiste dingen te zeggen. Jij staat nog helemaal voor die periode. Ik gun je twee rookvrije kinderen. Maar dat moet nog blijken.
Zeker bij oudere kinderen en ook bij partners vind ik het een kwestie van geven en nemen. Mijn regel is 'niet in huis', maar ik bepaal niet in mijn eentje álle regels, dus gun ik man wel de ruimte buitenshuis. Zolang de rook niet naar binnen wordt geblazen, dus als hij genoeg afstand houdt van de open deur of ramen, zeg ik er niets over. Dat geldt voor iedereen die bij ons is.
Argumenten van vies ruikende kleren vind ik vrij onzinnig, want er stinkt wel meer in de wasmand. Na de wasbeurt ruikt alles weer even fris. Mijn dochter komt regelmatig met doorrookte kleren thuis. Van vuurkorven. Ik vind de geur op zich niet vies, maar ik wil niet dat alles ernaar gaat ruiken. Die kleren mogen dus echt niet tussen de gezinswas gelegd worden. Die geur is wat hardnekkiger dan van kleren waarin gerookt is. Maar ik was het dus wel hoor. Vies is vies, of het nou een viesgespeelde broek is of een trui met rooklucht.

Kaaskopje

Waar ze dan wel mogen roken? Nou, het liefst op zo min mogelijk plekke of, beter nog, nergens dus. Wat is er flauw aan om niet mee te werken aan het verzieken van hun gezondheid? Hoezo moet daar een compromis voor gevonden worden?

Groetjes,
Elizah

Ook een rokende puber

Mijn puber van 17 rookt ook.Ze is denkt dat ik van niets weet,dat houd ik graag zo.Ze weet dat ik en hekel an roken heb,een vriendin van me heeft lichamelijke problemen door het roken,dat weet ze ook.Maar mijn dochter doet graag met alles mee,probeert alles uit.Verbieden werkt als een rode lap,dan wordt het alleen nog maar leuker.Dus ik laat haar in de waan dat ik het niet weet.Stoppen doet ze niet,dan gaat ze alleen ook roken als ik er bij ben.Stiekem heeft ze niet zoveel mogelijkheden.Dan heb ik nog het idee ,dat ik zo een verslaving tegen kan houden.Ze weet dat ik roken vies en dom vind,een vriendin van mij heeft lichamelijke problemen door het roken.Ze weet dat van een collega van haar het contract niet verlengt is,met 1 van de redenen dat ze rookte.Dus als ze verder gaat met haar opleiding dat ze dan beter niet kan roken.Dus ze weet heel veel redenen om er niet aan te beginnen,maar het houd haar niet tegen.
Dat van die naar rook ruikende kleding niet wassen snap ik niet goed.Als wij thuis komen van een bezoek aan rokende familie stinkt onze kleding ook en ons haar.Als ik bij mijn rokende vriendin ben geweest stinkt mijn kleding ook.Dus dan zou dochter nergens kunnen komen waren andere roken,beetje vreemd.Ook al rook ik niet,ik ruik alleen een rooklucht bij haar kleding als ze naar een feest is geweest.Dan weet ik niet of dat van haarzelf is of van andere.Van buiten een sigaretje roken gaat kleding niet stinken,volgens mij.
Ik blijf wel in gesprek met haar over roken,hopelijk stopt ze ermee.

Caton

Ja je leest het wel goed. Ligt misschien ook aan de betreffende familie. Door omstandigheden zijn we wat meer bij elkaars kinderen betrokken dan andere families denk ik: overlijden van een ouder, echtscheiding, elkaars gastouder zijn etc, daarnaast is er sprake van een andere culturele achtergrond, waardoor het gebruikelijker is elkaars kinderen gewoon mee op te voeden.

Wassen

Ik weet niet of ik dat ga volhouden inderdaad, dat moet tzt blijken (of niet), kinderen zijn nu 12 en 14 en roken nog niet. Maar ik vind het inderdaad gewoon echt heel vies. En van dat stappen vind ik een onzin-argument, want tegenwoordig geldt een rookverbod en bijna alle feestjes bij mensen thuis wordt ook niet meer gerookt. Ik vind dat juist zo heerlijk dat ik niet meer zoals vroeger eerst mijn haar moet wassen als ik thuis kom van een feestje en dat mijn kleding niet meer enorm stinkt. Laatst eens een feestje gehad waar wel gerookt werd, vreselijk zeg, heb de volgende dag staan kokhalzen boven de wasmand. Ik vind het dus echt ontzettend smerig zo'n naar rook ruikende wasmand en inderdaad zo 1x per jaar ofzo zul je er niet aan ontkomen, maar ik hoef dat echt niet dagelijks. Ik ga echt niet voor mijn kind kokhalzend de was doen om iets waar het zelf invloed op heeft. Kijk als je kind ziek is en alles zit onder de ontlasting of kots is ook niet fijn, maar ja dat is voor het kind ook zielig en dan was je dat gewoon als liefhebbende moeder. Maar naar rook stinkende kleding in de was gooien zie ik gewoon als bewust treiteren.

Eens met kaaskopje

Ik ben het wel eens met Kaaskopje hoor. Hoe wil je het verbieden bij 16 jarigen ? Die zijn toch veel uithuizig je hebt er geen zicht meer op. En wat kun je ze vertellen wat ze al niet weten ? Dat het stinkt, dat je er dood aan kan gaan en dat het vies is om met iemand te zoenen die rookt als je zelf niet rookt? Weten ze allang.
Verder denk ik dat het niet zoveel uitmaakt of er in de familie nou wel of niet gerookt wordt. Ik ken kinderen die juist niet gaan roken omdat ze het zo ontzettend smerig vinden van hun ouders. Ik ken kinderen die wel gaan roken waarvan er in de familie weinig gerookt wordt maar wel op de hockeyclub. Volgens mij heb je er helemaal niet zoveel invloed op. Ik zou er wel van balen, maar hey, ik heb het zelf ook 12 jaar gedaan, en ben gestopt toen ik er zelf ook van overtuigd was dat het een smerige (stank) en ongezonde gewoonte was. Waarom zouden zij niet het recht hebben om hun eigen foute beslissingen te nemen.

Ik zou wel aangeven dat ik het in huis niet wil hebben. Geen zin om zelf in de rook te zitten. En duidelijk bespreken dat ik het afkeur, dat ik het een foute beslssing vind, maar dat het hun eigen beslissing is.

Café wordt gewoon gerookt hoor

Lizelot, dat was mijn eerste gedachten ook de eerste weken, niets laten merken dan maak ik het haar nog moeilijker. Maar ik kwam een beetje met mezelf in het gedrang, ik wilde er wat van zeggen, hoe stom, dom ed ik vond. Niet lang volgehouden dus, en kind er toch nog maar eens op aan gesproken. Verder rookt er niemand thuis, verschillende familieleden aan longkanker overleden, roken altijd vies gevonden(ja, echt, je had ze een paar jaar geleden eens moeten horen!). Geen reden om niet te roken schijnbaar.
Ik moet wel zeggen dat ik er weinig van merk. Volgend jaar gaat ze op kamers, dan ben ik wel eens benieuwd of het nog steeds zo mondjesmaat zal gebeuren.
Helaas gaat dat verhaal van niet roken in cafés niet op, in de meeste cafés wordt gewoon gerookt en wordt het ook toegestaan. Op jongerenfeestjes idem, die worden vaak in een tent gehouden en dan denk ik dat de ouders daarvan het ook wel prima zullen vinden. Naar rook stinken doen ze dus toch wel en nogmaals, wij ook als we naar het café zijn geweest.
Ik hebt altijd hard geroepen dat mijn kinderen waarschijnlijk niet zullen gaan roken en je ziet waar het me heeft gebracht . Jongste is nog te jong, weet voor zover ik weet ook niet dat oudste rookt, om het niet aantrekkelijk te maken laat ik dat ook maar zo.

Scalda

Het verbaasd mij ook steeds dat de jeugd toch gaat roken,terwijl ze zich erg bewust zijn van de risico's.
Ik weet dat mijn dochter rookt omdat iemand haar had zien roken op een feestje.Ik heb zo een hekel aan roken,dat als ik dat vertel tegen haar,dat ze zich eruit praat,sigaret even vasthouden voor iemand of iets dergelijks.Ik zal haar dus zelf moeten betrappen.Maar dat is me nog niet gelukt,ze heeft geen sigaretten in huis.Ze rookt nooit waar ik in de buurt ben,ook niet op feestjes.Dus ze rookt alleen op feestjes en als ze bij vrienden is,dan kan haar kleding ook stinken door de rook van een ander.Ik blijf echter wel opmerkingen maken.Als ik bv een vriendin van haar zie roken,hoe jammer i khet vind,dat ze nu een mooie huid heeft en mooi haar,dat ze er over 10 jaar heel anders uitziet.Of als ik iemand zi met bruine rookvingers,bah.Ik ben zelfs van kapper veranderd omdat de kapster rookte.Als we in de stad lopen en er komt iemand voorbij die net gerookt heeft,maak ik een opmerking enz enz.Ik hoop maar dat tot haar doordringt dat het echt een smerige verslaving is.Mijn vriendin heeft verkalkte aderen in haar been,nu kan ze niet meer lang wandelen(winkelen)niet meer paardrijden(ook een hobby van mijn dochter)enz.Ik zeg haar dus ook dat ik iemand die gaat roken dom vind.Ik maak haar ook complimenten dat ze niet rookt,dat ik dat stoer vind dat ze niet meedoet.En ik hoop dat er een dag komt dat ze zich zo schaamt voor haar bedrog dat ze stopt met roken.Zoals het er nu uitziet,blijft ze nog wel een aantal jaren thuis wonen.Dus een echte roker kan ze voorlopig nog niet worden.

Kwestie van jammer

Als ze gaan roken is dat jammer. Vooral van hun zakgeld, want dan hou je een stuk minder over. Verder moeten ze dat zelf weten, op deze leeftijd -zoon is inmiddels 16- is het zijn keuze als hij dat doet. Toen ik 16 was was ik al klaar met school en de deur uit. De enige restrictie is dat er hier wel buiten gerookt wordt. Verder maak ik er geen woord aan vuil. Ze zijn allang voorgelicht. Dochter vind het vies, maar je weet het maar nooit.

Beledigende dingen zeggen over rokers

Liselot, best grappig zoals je dat allemaal kunt zeggen tegen je dochter om ook een beetje te zien hoe haar reactie is.
Mijn eerste wantrouwen tov roken was dat ik op haar kamer tabak rook. Daar schrok ik van. Roken erg, op de kamer roken, verschrikkelijk gevaarlijk. Toen ben ik gaan snuffelen en vond al heel snel sigaretten in haar tas. na een paar weken heb ik haar gevraagd of ze rookte en gelukkig beaamde ze het meteen, als ze erom gelogen had had ik dat nog vervelender gevonden.

Omdat jongste hier niet weet dat zusje rookt, zeggen wij die dingen die jij nu tegen je dochter zegt ook heel bewust als het om roken gaat. Want ook jongste vindt roken smerig, dom enz(net als zusje vond een jaar geleden). Stiekem moet ik dan ook wel een beetje inwendig lachen omdat jongste ook geen blad voor de mond neemt als het over rokers gaat. Commentaar geeft oudste dan niet/durft ze denk ik niet :-)
Hopelijk worden ze weer eens verstandig.

Je zegt inderdaad niet dat je het gaat verbieden, maar je zoons kennen je tegen die tijd nog langer en weten heus wel dat ze het beter niet kunnen vertellen als ze roken. Dat staat zo'n beetje gelijk aan verbieden.
Ik denk inderdaad dat ze niet waren gaan roken als ik het had verboden, maar zoals gezegd "verboden vruchten smaken het zoetst". Ik zal het nooit weten.

Goed antwoord

"Het gaat er toch niet om dat ik weet hoe mijn kind reageert? Ik ken mezelf al 40 jaar en ja ik weet hoe ik over 1, 2 of 3 of 5 jaar reageer mbt roken. "
Chapeau.
Dat lijkt me de essentie eigenlijk. Dat je van jezelf uitgaat. Hoe duidelijker je daar zelf in bent, hoe beter je kinderen weten wat jij zal doen (voorspelbaar), dus hoe beter ze ook zonder jou weten wat wel en niet door jouw beugel kan.
Ook bij zaken die je nu van te voren nog niet kunt bedenken.
Dingen die je wel vooruit kunt bedenken (roken, seks, drank, slemppartijen, geld) lijken me bovendien onderwerp van gesprek voordat ze aan de orde zijn.
In die gesprekken zul je toch ook helder moeten zijn in wat jij van die onderwerpen vindt.
Jezelf als uitgangspunt nemen, vermijdt bovendien discussies als 'maar iedereen mag dat, heeft dat, doet dat, vindt het niet zo erg'.
Groet,
Miriam Lavell

Eens met p

Ik denk er precies hetzelfde over. Het getuigt juist van duidelijkheid en daadkracht als je hier heel duidelijk over bent naar je kinderen. Ik begrijp ook echt niet waarom Cobi zo onaardig reageert (maar ik heb niet alles gelezen, maar dan nog hoef je niet zo vals te doen)

Hier is roken verboden en ik zal mijn best doen om ervoor te zorgen dat mijn meiden zo min mogelijk toegang tot sigaretten krijgen. Net zoals ik ook dreig zakgeld in te houden als het buitensporig aan andere onnutte zaken (bijv. snoep) wordt uitgegeven.
Dus Oude Wijn, als ik jou was zou ik goed bedenken wat jou standpunten zijn t.o.v. jouw kind en roken en van daaruit beslissen of (en eventueel wat) je er iets aan gaan doen.

Niets zo moeilijk

als het voorspellen van de toekomst. En het opvoeden van pubers. Ik ben met de nodige onzekerheid en reserves, maar vol goede voornemens in het ouderschap beland. Wij zouden onze kinderen met uitgelezen, maar gepaste doses wijze raad, een luisterend oor, geduld en niet te vergeten, humor, naar de volwassenheid vergezellen. Natuurlijk zouden ze hun eigen fouten mogen maken, waar ze uiteraard meteen de juiste conclusies aan zouden verbinden. Waar van toepassing zouden we ze tracteren op een anekdote uit ons eigen verleden (bijv. roken en hoe moeilijk je daar weer vanaf komt) en natuurlijk zouden we niet vervallen in de fouten van onze eigen ouders.
De praktijk blijkt echter weerbarstig. Kinderen, althans die van ons, zijn vaak onberekenbaar, inconsequent en soms geldt dat helaas ook voor onszelf. Vaak is het schipperen geblazen en er het beste maar van hopen. En zoals ik al eerder heb opgemerkt: naarmate kinderen ouder worden neemt de invloed van de omgeving toe en neemt die van de opvoeders af.

Ouders hebben wel degelijk invloed

Ella2007:"Verder denk ik dat het niet zoveel uitmaakt of er in de familie nou wel of niet gerookt wordt. Ik ken kinderen die juist niet gaan roken omdat ze het zo ontzettend smerig vinden van hun ouders. Ik ken kinderen die wel gaan roken waarvan er in de familie weinig gerookt wordt maar wel op de hockeyclub. Volgens mij heb je er helemaal niet zoveel invloed op."
Uit onderzoek blijkt het tegenovergestelde. Ouders hebben behoorlijk wat invloed op de kans of hun kind gaat roken of niet. Het aparte is dat hoe meer zij daar zelf van overtuigd zijn des te groter die invloed ook in werkelijkheid blijkt te zijn.
Ten eerste is er de voorbeeldfunctie. Kinderen van rokende ouders hebben 3 tot 4 keer zoveel kans op ook zelf rokers te worden en doen dat bovendien op jongere leeftijd. Des te jonger een puber begint met roken, des te groter is de kans dat die daar zijn hele leven aan verslaafd blijft. Het stoppen met roken van ouders verminderd deze kans ook al wordt die nooit zo laag als die van kinderen van nooit-rokende ouders. Hoe jonger het kind is als de ouders stoppen des te kleiner is de kans dat het kind zelf ook gaat roken.
Het feit dat ouders of één ouder rookt geeft namelijk een signaal af voor het kind dat roken 'normaal' is.
Hetzelfde geldt in mindere mate voor rokende familie. Ik werd altijd voor gek versleten dat ik mijn kinderen altijd verboden heb om in rook-auto's mee te rijden en dus als opa rookt, de consequentie is dat hij zijn kleinkinderen niet mee kan nemen op een ritje als we met meerdere auto's gaan. Maar daarme heb ik dus wel een stevig signaal naar mijn kinderen afgegeven dat roken niet normaal is.
Ook zorgt een rokende ouder of contact met rokende familie ervoor dat sigaretten makkelijker voor handen zijn. De eerste sigaretten worden namelijk eigenlijk nooit gekocht, maar meestal in huiselijke kring 'gevonden'. Dat geldt vooral voor jonge pubers.
Ook helpt het om duidelijke huisregels te hebben wat betreft roken. D.w.z de regel er wordt hier niet gerookt, door niemand, punt uit. Pubers met een duidelijk rookverbod in huis (en tuin) zijn minder geneigd om te gaan roken.
Verder heeft de vriendengroep waarin je kind verkeerd natuurlijk invloed, maar ook hier blijken ouders meer invloed vriendekeuze te hebben dan ze vaak denken.
Natuurlijk gaat het hier over kansen dat een kind gaat roken en kun je het nooit helemaal uitsluiten. Maar een kind van niet rokende ouders kennen dat toch is gaan roken wil daarom nog niet zeggen dat de ouders helemaal geen invloed hebben op het ontwikkelen van deze gewoonte.
Als je kind toch is gaan roken blijkt het beste te helpen dat niet te negeren, want dat blijkt doorgaan te bevorderen. Kwaad worden en straf helpt ook al niet. Wel blijken pubers gevoeliger te zijn voor een duidelijke houding van telkeurstekling van de ouders en bereidheid om erover te praten te samen met duidelijk huisregels wat betreft het roken.
Verder heeft de Nederlandse staat een grote fout gemaakt door zich in het rookverbod in openbare ruimtes en horeca op het welzijn van personeel te richten. In Italië is er in het rookverbod juist de basis opgenomen van het niet aan roken mogen blootstellen van minderjarigen of zwangeren. Op die manier heeft een caféhouder die geen personeel heeft ook geen smoes meer om toch roken toe te staan in zijn café als hij het daarmee niet gelijk verbied voor minderjarigen en daar controle ophoudt. Wordt er toch een minderjarige aangetroffen dan is de verantwoordelijke die de boete moet betalen de caféhouder zelf. Verder moeten aparte rookruimtes in horecagelegenheden voorzien zijn met een duur ventilatiesysteem wat ook menig café- of restauranthouder afschrikt.
Afkeuring, zo weinig mogelijk gelegenheid geven (dus mocht je zelf roken geen pakjes laten slingeren in huis, maar altijd bij je houden), geen sigaretten financieren en teleurstelling voor rokers en in gesprek gaan blijkt het beste te werken.
Ook blijkt opleiding veel uit te maken op de kans dat je puber gaat roken. Hoe hoger hoe minder kans. Daar heb je als ouder natuurlijk niet zo heel veel invloed op, maar binnen de mogelijkheden voor het hoogst haalbare te gaan verkleint dus ook de kans op roken.
Als laatste blijkt ook de prijs van rookwaar invloed te hebben op de intentie van jongeren om te roken. Hoe hoger de prijs, des te lager de intentie. Ik stel voor het Nederlandse begrotingstekort deels op te lossen met fix hogere tax op rookwaar, dat zijn dan gelijk twee vliegen in één klap ;-)
Groeten Primavera
http://www.stivoro.nl/Over_STIVORO/STIVORO_als_Expertisecentrum/Publicaties/Rapporten/index.aspx?ob=2

Wat overigens niet wegneemt

dat we deze weg met vallen en opstaan zullen blijven vervolgen. Met de nodige nederigheid. Op een aantal fronten zijn we redelijk geslaagd qua opvoeden, op andere niet. Is dat onze schuld? Ja, soms wel en nee, soms niet. Het ligt gewoon allemaal niet zo zwartwit.
Het kostte onze oudste overigens heel veel moeite op te biechten dat hij rookte, maar hij wílde het gewoon vettellen. En nee, we hadden het niet echt gemerkt (al verklaarde het achteraf wel al die aanstekers in de wasmachine...). We waren er namelijk absoluut niet op bedacht bij zo'n sportieve en meestal verstandige jongen. Maar nu is hij ermee aan het stoppen, want het wordt hem veel te duur. Duim met ons mee.

Ik begrijp dat je het niet doet voor het stoppen, maar voor het starten.
Kort samengevat maakt het natuurlijk geen klap uit hoe jij of ik dit aanpakken. Ieder doet het op zijn eigen manier. Maar toch zie ik in je eennalaatste zin juist waar ik het over heb "zolang ik het niet weet krijgen ze hun zakgeld. Nou, als ze dan toch de fout in gaat wordt dat roken in de buitenlucht en veel kauwgom kopen. En zakgeld vangen.

Wat Primavera beschrijft zal zeker invloed hebben, maar is niet zaligmakend, weet ik uit ervaring..:)) En dat geldt ook voor hetgeen P beschrijft. De werkelijkheid is weerbarstiger, en ik snap Cobi daarom helemaal. Jij kunt wel vinden dat iets niet mag en diverse maatregelen nemen, er zijn echt pubers die er doodgewoon sch*t aan hebben.

En...

Dan zoeken ze een baantje, hebben ze geld.

Je zegt het tegen Cobi, maar ik reageer er ook op: Ik ken mezelf al 40 jaar en ja ik weet hoe ik over 1, 2 of 3 of 5 jaar reageer mbt roken. ===
Misschien is dat het verschil tussen jou en mij (onder andere). Ik ken mezelf ook al heel lang en heb zelfkennis, maar ik kan nu echt nog niet zeker zeggen hoe ik over 5 jaar een probleem aan zal pakken. Ik laat bepaalde beslissingen soms afhangen van de situatie, omstandigheden, enz.. Je kunt niet altijd elk probleem aanpakken met een mening die je in het verleden gevormd hebt.

Kijk, dat soort gesprekjes zijn altijd handig om de stand van zaken te kunnen beoordelen:-)
Het idee om het zakgeld stop te zetten begrijp ik.
Ik voel me overigens altijd wat ongemakkelijk als ik het idee heb dat een kind bang voor mij is.

Beemer

P: En er is geen kind van mij wat sch*t heeft aan mijn verbod van niet roken in de tuin, reken daar maar op!
Ik slaak ook wel eens dit soort stoere kreten, maar men weet allang dat dat soort dreigtaal uit mijn mond weinig consequenties heeft. Op echt een enkele uitzondering na. Er spreekt een dreigement uit en wat anders dan 'bang zijn' kan daar een reactie op zijn?

Maar

P schrijft toch helemaal niet dat haar zoons nooit gaan roken. Ze schrijft alleen hoe ze daar deels mee om zal gaan gebaseerd op haar eigen afkeur van roken. Wat is daar vreemd of arrogant aan? Haar oudste zoon zit al in de brugklas meen ik dus dit lijkt me geen raar moment om al een strategie hiervoor te bedenken.

Kaaskopje

Je kan bang zijn voor een persoon of je kan bang zijn voor de negatieve gevolgen van een bepaalde actie. Ik vind dat laatste niet heel zorgelijk.