16 maart 2007 door Niels van de Griend
Wanneer is een kindsdeel opeisbaar? - Deel 1
Kan uw kind zijn kindsdeel al opeisen als u nog in leven bent? Nee! Maar wanneer dan wel? Notaris Niels legt uit hoe het zit.
Hoe zit het eigenlijk met de opeisbaarheid van een kindsdeel? Sommige kinderen vragen zich zelfs af of hun kindsdeel al opeisbaar is nog voordat het überhaupt ontstaat, dus nog voordat de ouders overleden zijn. "Stel je eens voor zeg", denken ze dan, "dat mijn ouders hun eigen vermogen opmaken en niets voor mij overlaten..."
Ouders kunnen gerust zijn: kinderen kunnen niets opeisen zolang hun ouders nog in leven zijn. Dat is echt onmogelijk. Een kindsdeel ontstaat pas bij overlijden. Tenminste, áls er al sprake is van een kindsdeel.
Onterven
Er hoeft niet altijd sprake te zijn van een kindsdeel. Ouders kunnen hun kinderen namelijk vrij eenvoudig onterven (via een testament).
Eerder heb ik al aangegeven wanneer dat zinvol kan zijn. Zie: "Waarom een testament?", met name deel 1 en deel 4. In sommige gevallen is het noodzaak. In andere gevallen is er wellicht sprake van onterving juist omdát de kinderen zo aandringen op opeisbaarheid. Eigen schuld, dikke bult.
Je kinderen onterven. Kan dat? Voor de twijfelaars onder u nog één keer voor de zekerheid: Ja, je kunt je kind onterven!. Dat kon onder het oude erfrecht al en het kan onder het nieuwe (huidige) erfrecht nog veel beter.
Legitieme portie
Waarom hoor je dan toch zo vaak dat je je kinderen niet kunt onterven? Waarschijnlijk vanwege de zogenaamde legitieme aanspraak of legitieme portie van kinderen. Dat is een soort gegarandeerd minimum (namelijk: de helft van het gewone kindsdeel), dat de kinderen kunnen opeisen als ze daarop te kort komen. Let wel, ze kunnen dat opeisen. Ze hoeven het dus niet te doen.
Een van de aardige punten van het huidig erfrecht is dat de legitieme portie aanzienlijk is uitgekleed. Het bestaat nog wel, maar de kracht ervan is behoorlijk verminderd. Mede daarom kan onder het nieuwe erfrecht nog meer maatwerk geleverd worden en mede daarom moeten kinderen soms vrezen voor hun aanspraken.
Kindsdeel
Een kindsdeel is dus iets anders dan de legitieme portie. Over het algemeen is de hoogte van het kindsdeel afhankelijk van de hoeveelheid erfgenamen. Overlijdt één van de ouders met achterlating van drie kinderen en een echtgenoot, dan zijn er (tenzij het testament anders bepaalt) dus vier erfgenamen, ieder voor een kwart. Het erfdeel is dan een kwart van de nalatenschap.
Bij een huwelijk in gemeenschap van goederen is de nalatenschap over het algemeen de helft van het totale gemeenschappelijk vermogen van beide ouders. Uiteindelijk is de waarde van het kindsdeel dan gelijk aan één-achtste deel van het gezamenlijk vermogen.
Opeisbaarheid van het kindsdeel
Ik zei al dat er gedurende het leven van beide ouders geen sprake is van een kindsdeel, laat staan van enige opeisbaarheid daarvan. Dat wordt doorgaans anders indien één van de ouders is overleden en de wettelijke verdeling of de zogenoemde ouderlijke boedelverdeling van toepassing is. Op grond daarvan zijn de kinderen en de langstlevende samen de erfgenamen.
Vervolgens wordt echter via genoemde verdeling de langstlevende de enig eigenaar. De kindsdelen worden dan omgezet in een vordering in geld op de langstlevende. Deze vorderingen zijn over het algemeen slechts zeer beperkt opeisbaar.
Testament
Wanneer zijn de kindsdelen respectievelijk de vorderingen dan wél opeisbaar? Meestal wordt die vraag gesteld aan de hand van een concreet geval. Bijvoorbeeld: "Mijn moeder is overleden en mijn vader gaat samenwonen met een nieuwe vriendin. Kan ik mijn kindsdeel opeisen?" Of: "Mijn moeder gaat het huis verkopen. Kan ik mijn kindsdeel opeisen?" Sommige kinderen lijken erg ongeduldig te zijn.
Ook bij deze vragen is mijn antwoord doorgaans vrij kort: "Kijk maar in het testament!" In het testament staan de gevallen omschreven waarin de vorderingen van de kinderen opeisbaar zijn.
Over het algemeen zijn de vorderingen opeisbaar in de volgende gevallen:
- bij overlijden van de langstlevende;
- als het financieel niet helemaal goed gaat;
- als er een nieuwe partner is en er gemeenschap van goederen dreigt;
- als er sprake is van gedwongen intering op het vermogen.
De gevallen van opeisbaarheid binnen het systeem van de wettelijke verdeling zijn nog beperkter. De kans van daadwerkelijke opeisbaarheid is over het algemeen dus behoorlijk klein. Kinderen moeten gewoon even wachten, en op is op.
Zie verder: Wanneer is een kindsdeel opeisbaar? - Deel 2
hboeke
17-04-2016 15:04<p>@Marietje: Bel de Notaristelefoon! (Zie boven.)</p>
Marielle1974
15-04-2016 18:04<p>Hallo, een aantal jaren geleden is mijn vader overleden. Hij was op dat moment hertrouwd met een jongere vrouw. De laatste paar jaren van het leven van mijn vader mocht ik al geen contact meer met hem hebben van zijn tweede vrouw. Dus na zijn overlijden heb ik nooit een deel van mijn kindsdeel ontvangen. Nu heb ik vernomen dat die tweede vrouw onlangs is overleden. Heb ik nog steeds recht op het kindsdeel van mijn vader?? Zo ja, hoe kan ik daaraan komen?? er is noot een testament opgemaakt toen mijn vader leefde en ze zijn getrouwd in gemeenschap van goederen.</p>
hboeke
29-08-2015 15:08<p>@Roos: ook voor deze situatie geldt dat je het beste even contact kunt opnemen met de Notaristelefoon:
</p>
<p>Notaristelefoon<br />
0900 - 346 93 93 (80 ct/pm)<br />
Bereikbaar: Op werkdagen van 09.00 tot 14.00 uur<br />
http://www.notaris.nl/notaristelefoon</p>
Roos72
29-08-2015 10:08Onze ouders zijn al beiden overleden. Nu wil de vriend van mijn moeder de spullen die aan ons kinderen zijn bedoeld , niet geven. Het gaat om persoonlijke spullen en fotos. Ook is er een enorme vertouwensbeschadiging opgetreden nadat er kinderporno bij hem is geconstateerd. En overweeg ik om mijn kindsdeel op te eisen. ik heb geen idee waar te beginnen. Heeft u advies hoe ik dit kan doen? Wat kan ik alvast zelf verzamelen of doen, voordat ik naar een juridisch adviseur/notaris stap?<br />
Dank groet Roos</p>
hboeke
11-08-2015 10:08<p>@BrDu: wij raden aan om hierover even contact op te nemen met de notaristelefoon:
</p>
<p>Notaristelefoon<br />
0900 - 346 93 93 (80 ct/pm)<br />
Bereikbaar: Op werkdagen van 09.00 tot 14.00 uur<br />
http://www.notaris.nl/notaristelefoon
</p>
BrDu
08-08-2015 01:08<p>Mijn vader en moeder zijn in 1983 gescheiden (zij waren in gemeenschap van goederen getrouwd). Uit dat huwelijk zijn 3 kinderen geboren.<br />
Mijn vader is in 1985 hertrouwd met een vrouw die 2 kinderen heeft. Zijn nieuwe vrouw en die kinderen kennen wij niet, zelfs niet van naam en ook de woonplaats is onbekend, er was sinds de scheiding geen enkel contact meer. Mijn vader is in mei 2012 overleden. De erfenis is waarschijnlijk naar de langstlevende, zijn nieuwe vrouw gegaan, maar dat weten wij dus niet zeker.<br />
Wij, zijn eigen kinderen, hebben daarin in ieder geval niet meegedeeld. We zijn ook nooit op de hoogte gesteld van zijn overlijden (daar kwam ik toevallig achter), hebben ook nooit een brief van een notaris ontvangen en zijn ook niet in het bezit van een uittreksel van overlijden.<br />
Wat ik wel weet is, dat mijn vader wel een testament had, maar daarin zijn zijn eigen kinderen onterfd.<br />
Ik heb begrepen dat je tot 5 jaar na overlijden je legitieme portie op kan vragen. Dat zou ik graag willen doen, maar ik weet niet hoe ik dat kan doen. Er is bij ons zo weinig bekend.<br />
Is er een manier om dit uit te zoeken? Hoe en naar wie kunnen wij reageren?<br />
Alvast dank voor uw antwoord.</p>
hboeke
29-08-2014 13:08<p>@robm: raadpleeg het Centraal Testamenten Register (CTR) of vraag een notaris om dat voor je te doen. Zie: www.notaris.nl/centraal-testamentenregister</p>
robmulder
29-08-2014 00:08<p>Hoe pak je het aan wanneer je vader is gestorven en je hebt geen contact gehad de laatste jaren. Hoe weet je wanneer je dan je kindsdeel kunt op vragen. Ik weet niet of ik onterft ben. En hij heeft al jaren een vriendin waarmee hij samen woont.</p>