Geen spreker bij crematie ...

Nee Tsjor

Ook een insteek als 'de vorm moet bij de overledene passen', is een oordeel van jou. Ik vind dat niet zo vanzelfsprekend en denk dat het ook vaker niet zo gaat.
Ik vind het zelf trouwens ook fijn om op een uitvaart te zijn waar ik het gevoel krijg dat vorm, inhoud en uitvoering passen bij de overledene.
Maar soms vraag ik me dan af of mijn gevoel wel klopt, of het niet gaat over mijn gekleurde blik en gevoel tov de overledene of de uitvaart.
Wanneer klopt een uitvaart? Wanneer blijft er geen leegte over? Als 80% van de deelnemers aan de uitvaart dat zo ervaart?
Als je dat als maatstaf neemt dan is je insteek wel juist, als je kiest voor een mix van activiteiten dan spreek je vaker een groot deel van je gasten aan.

Jippox

'Ik vind muziek en foto's juist veel zeggen,' Dat is jouw mening. en blijkbaar een oordeel dat wel mag. Maar dat is niet de vraag van ramrod en ook niet het probleem van ramrod. Daar ga je aan voorbij.

Tsjor

tsjor

Ja dat zeg ik er ook bij, dat dat mijn mening is. En iedereen mag er een mening over hebben, maar ik vind het wel hard om dan te stellen "ik schrik echt van..." enz.

Volgens mij is de vraag van ramrod vooral of het ook kan zonder tekst, of iemand dat wel eens meegemaakt heeft. Ik maak daaruit op dat de zorg meer is hoe anderen daarop reageren dan dat hij of zij het nu zelf als een gemis zou ervaren. Misschien heb ik dat mis.
Wat ik in ieder geval duidelijk wil maken is dat alles kan en mag en dat je je niet moet laten leiden door wat een ander wellicht vindt over 'hoe het hoort'. Daar zijn namelijk geen regels voor.

Ieders blik is gekleurd

Niemand beleeft een naaste, een medemens, op dezelfde manier. Of een uitvaart 'klopt' hangt samen met je verbondenheid met degene van wie afscheid wordt genomen. Voorheen lagen gewoonten meer vast, nu kan alles gezamenlijk worden uitgedacht. Dat is mooi en soms ook moeilijk - helemaal als betrokkenen er verschillend over denken.

De vraagstelster vindt niet perse dat een uitvaart met alleen muziek / foto's beter bij haar moeder past - het voelt als een keus uit verlegenheid omdat woorden door hoe het leven gegaan is, lastig te vinden zijn.

Alle goeds gewenst bij de voorbereidingen voor een waardig afscheid Ramrod.

Een levensloop

Die je laat voorlezen door de uitvaartleider. Dus waar en wanneer ze geboren is, hoe het gezin er in haar jeugd uitzag, waar ze gewoond heeft, waar ze op school zat, wat voor vak ze evt. uitgevoerd heeft, waneer ze getrouwd is, hoeveel kinderen ze gekrgegen heeft, waar jullie woonden, hoe haar laatste jaren waren en dat aangevuld met wat haar hobby’s waren, van wat voor muziek ze hield en evt. andere bijzonderheden die jullie evt tijdens het schrijven nog invalt. Wij kregen van de kerkelijke uitvaartleider een soort van vragenlijst die ongeveer zo was opgbouwd en erg behulpzaam was bij het schrijven van een in memoriam over mijn vader.

En dan evt. nog een mooi gedicht en een mooi muziekstuk dat over haar gaat of dat van haar favoriete artiest of componist is en dat jullie aan haar opdragen.

Daarmee kom je al een heel eind.

En gewoon de uitvaartleider het woord laten doen. Dat is zijn/haar werk.

Gecondoleerd met het overlijden van je moede.

Moeder..

Sorry.

Leegte en schrikken?

Zoals ik al eerder schreef, hadden wij een uitvaart zonder sprekers. Niet iedereen houdt van spreken voor een publiek. Dat wil niet zeggen dat de overledene dan minder geliefd zou zijn geweest. Haar kinderen spraken en spreken nog steeds heel liefdevol over haar, alleen in persoonlijke gesprekken, en niet voor publiek. Ik kreeg beslist niet het gevoel van leegte bij deze uitvaart.
Waarschijnlijk maakt de reden waarom bij Ramrod hier over een probleem was, wat pijnlijker iets duidelijk, maar ik lees dat er toch iets gezegd wordt dat is fijn.

Moeilijk

'Of een uitvaart 'klopt' hangt samen met je verbondenheid met degene van wie afscheid wordt genomen. Voorheen lagen gewoonten meer vast, nu kan alles gezamenlijk worden uitgedacht.'
Het moeilijke is, dat op het laatste moment en na het overlijden de taak om zelf alles uit te denken komt te liggen bij een beperkt klein groepje: vaak de partner en de kinderen. Terwijl de betekenis van iemands leven groter is dan alleen de betekenis voor de partner en de kinderen. De 'gewoontes' gaven een richting die voor iedereen herkenbaar en acceptabel was. Alleen ontbreekt het nu aan een culturele samenleving waarin die 'gewoontes' worden herkend of geaccepteerd.
Daardoor wordt het nu vooral een taak van kinderen en partner om hun persoonlijke emoties vorm te geven in het afscheid. Daarmee worden ze 'bekeken' door anderen. Er is geen gemeenschappelijk gedeelde vorm van 'zo doen we dat'. Dat maakt het moeilijk en kwetsbaar voor nabestaanden.
En je hebt maar weinig tijd.
Je kunt niet meer doen dan er het beste van maken, waar je zelf in elk geval een 'goed gevoel' over hebt.

Tsjor

tjor: weinig tijd

Er is naar mijn idee niet weinig tijd. Alleen stellen we bij voorkeur het denken over een afscheid uit tot we weinig tijd hebben.

Niet alleen van onszelf, hoe laat je dingen achter, maar ook van onze dierbaren. Hoe wil je dat gaan doen, wat heb je daar voor nodig. We bespreken het onderwerp ook bij voorkeur niet met onze dierbaren. De praktische zaken soms nog wel maar de gevoelsmatige schuiven we graag voor ons uit.

De media zijn daar beter in. De media hebben de mooie verhalen over een overledene al klaar liggen, die werken ze elk jaar wat bij maar op het laatste moment dat nog maken, dat is niet nodig, alleen wat details.

Als het einde onvermeidelijk is zoals bij ernstige ziekte dan nemen we wel van te voren tijd om er over na te denken. Dat zouden we vaker moeten doen.
Sterven is een belangrijk onderdeel van het leven, net als geboorte waar we wel veel meer op voorbereid zijn.

en toch

Het is pas zover als het zover is. Ondanks alles wat je vooraf kunt bedenken en bespreken. Dat is ook niet zo erg, het kleurt de bijzondere dagen en het is goed om dat samen intensief mee te maken.

Ramrod, ik heb een gmailaccount op naam van Tsjot van Ool aan elkaar geschreven. zou je me daar even willen mailen? Ik heb een suggestie voor een gedicht voor je.

Tsjor

monique

maar waarom kozen jullie er niet voor om het door de uitvaartbegeleider voor te lezen? (gewoon serieuze vraag)

Mijn deelneming.

Mijn moeder was niet bepaald de leukste madamme en toen ze gecremeerd werd, was het aan mij ("jij bent goed met woorden!") om iets van een afscheidsrede bij elkaar te schrijvelen. Om niet te liegen, maar om toch, in de mate van het mogelijke haar nagedachtenis en de gevoelens van de familie te ontzien.
Veel warme herinneringen waren er niet, maar dat was wèl de vrouw die ons op de wereld gezet heeft en ook de afwezigheid van veel positiefs heeft zijn waarde en zijn belang.
Ik heb er iets van gemaakt in de trant van:
"Mama, we waren allen vol goede bedoelingen. Iedereen heeft erg hard zijn best gedaan. Maar om een of andere reden lukte het nooit helemaal.
Je was een goede moeder en je hebt ons veel bijgebracht. Eigenlijk veel meer dan je wellicht zelf gedacht hebt. Je was in sommige dingen niet zo goed, dat is nu eenmaal zo en dat wisten wij ook wel. Maar we zijn alle drie goed terecht gekomen mama, en dat is ook jouw verdienste. ...".
Hoe noemen ze dat? "The art of euphemism"?

Geen woord gelogen

Maar geen woord gelogen, toch? In het dorp overleed de huisarts. Zo'n ouderwetse huisarts, die 24 uur per dag, 7 dagen in de week klaarstond voor de patiënten, die iedereen in het dorp kende, van jongs af aan. Bij zijn uitvaart spraken de kinderen en benoemden dat hij er nooit was voor hen. Dat was ook zo. Maar er was ook een kerk vol patiënten, voor wie hij heel veel betekend had. Het dorp vond het lastig, zo'n in memoriam, hoewel ze er ook alle begrip voor hadden.
Het blijft lastig. Je wil iemand recht doen, maar vanuit welk perspectief, welke ervaring, welke visie?

Tsjor

Triva

Nou, dan moesten we wel eerst een tekst schrijven en daar was/is niemand goed in. Zomaar in babbelen wel, maar niet in echte mooie teksten. Vandaar dat we het niet gedaan hebben. We hebben er trouwens ook niet lang over getwijfeld hoor, we vonden het prima zoals we het deden.

Alles is prima

Natuurlijk, als je het met elkaar daarover eens bent, prima.
Bij de begrafenis (geen crematie) van mijn moeder spraken juist heel veel mensen.

Ik heb zelf het welkomstwoord gedaan.
De jongste kleindochter een gedicht over het licht, bij het aansteken van de kaarsen.
Mijn zus een in memoriam
De oudste kleinzoon een gebed om vergeving (eigen woorden)
Een schoonzoon de eerste lezing (prediker, alles heeft zijn tijd, dezelfde lezing als bij de huwelijksviering van mijn ouders)
De voorganger het evangelie (wij zijn het zout der aarde) en de preek (nee, dat kon ik echt niet zelf).
Twee kleinkinderen de voorbeden (eigen woorden)
Een zus en kleinzoon hebben het kruisje opgehangen in de kerk
En ik heb het slotwoord gedaan.
Wij, de kinderen, hebben de witte kist naar binnen gedragen, met daarop het bloemstuk van de kleinkinderen. De kleinkinderen achter ons droegen voor ieder van ons (de kinderen) een bloemstuk. Zij hebben dat aan ons gegeven en wij hebben het toen op de kist gelegd. Onder het lied Going home, gezongen door Sissel op muziek van Dvorak. Ik vind het ook een prachtig nummer om laatste te doen.
Er zijn nog veel meer liederen gezongen en gedraaid, kerkmuziek en popmuziek.
Niet iedereen wilde wat zeggen, ook goed. Niet alle teksten zijn zelfgemaakt, ook goed. Zelf teksten maken is ook niet gemakkelijk. Maar alles was zo betekenisvol, dat ik denk dat iedereen die erbij was wel iets ervan heeft kunnen meenemen als herinnering, of als troost, of gedeeld verdriet, of als blijk van waardering voor een lang leven.
en een bijzondere vrouw. Dat hoop ik althans.

Tsjor

tsjor

vind je dit nu echt een gepaste reactie? Fijn hoor, dat jullie het allemaal zo hebben gedaan, maar wat moet Ramrod hier in vredesnaam mee? Het lijkt haast wel een soort van trap na dit. Heel erg niet passend bij jou

Nee, niet voor Ramrod

Maar als reactie op Monique. Tsjor

poe Tsjor

Hmm ja inderdaad voelde jouw reactie ook bij mij wel heel erg als 'kijk eens: zo mooi hebben wij het gedaan en jullie niet' alsof we steken hebben laten vallen en de mogelijkheden niet goed hebben benut.
Nogmaals voor ons voelde de uitvaart goed, je zou er bijna aan gaan twijfelen, achteraf.

Het was ook prachtig

Ik wilde vooral even een tegengeluid laten horen en laten zien dat woorden ook heel mooi kunnen zijn. Ook woorden die je zelf niet hebt geschreven. Ook een stramien dat je niet zelf hebt bedacht, maar waarin rituelen en wijsheden van een lange geschiedenis liggen opgeslagen.
Ik moest denken aan de Afghaanse vrouw die me vroeg mee te gaan naar de crematie van haar taalcoach. Ze was er helemaal klaar voor: in zwart gekleed, zwarte sluier om haar hoofd, zakdoek in de aanslag. De crematie was, wat wij noemen, mooi: kist met bloemen, vakantiefoto's op de achtergrond, muziek en een spreker die zijn persoonlijke herinnering deelde met ons. Handje geven aan het einde en dat was het. En we vertellen elkaar dat het mooi was. De vrouw stond naderhand helemaal ontdaan mij aan te kijken: was dit het nou? Ik heb haar wel uitgelegd, dat Nederlanders proberen om niet te huilen bij een uitvaart, verdriet is privé, dat doe je niet publiekelijk. Maar dat was natuurlijk niet haar enige verwarring. Ik had haar meer moeten uitleggen, maar ik wist op dat moment niet wat, omdat ik eigenlijk alleen de grote culturele kloof zag: hoe leg ik dat uit?
Ik denk dat ik nu zou uitleggen, dat een crematie of uitvaart voor ons niet meer de overgang is van leven naar dood, dood is niets, daar hebben we geen beeld meer bij, dat is niets. Wat we aan het einde nog willen doen is het leven van iemand vieren: de mooie foto's, de gezellige herinneringen, de vakanties. En als dat een moeizaam leven is geweest? Ja soms krijg je ook dat te horen. En soms is er stilte.

Stilte kan prachtig zijn, heel mooi, als het betekenisvol is. Als er een uiting van respect of verdriet aan vooraf gegaan is. Vanavond 2 minuten stilte, waarin veel meer klinkt dan ooit in woorden gezegd kan worden. Prachtig. Maar stilte omdat niemand iets weet te zeggen komt op mij ongemakkelijk over.

Tsjor

En dan is er altijd die prangende vraag...

Hoe is het dan uiteindelijk gegaan?

Dat vroeg ik me ook af

TS, hoe is het nu ?

Lilian

Wat mooi, zo mooi dat ik moet huilen.
Ik ga het gebruiken, hopelijk duurt het nog even.
Maar het is voor iemand die het verdient, waar ik van houd, geen familie van ben maar zelf geen familie meer heeft.
Voor haar vind ik het echt toepasselijk.
Dank je wel

Moemie,mooi he.

Ik hoop dat t nog héél lang duurt voor je het gaat gebruiken.
Maak mooie herinneringen samen.

Moemie

Paul de Leeuw heeft dit ook gezongen en dat is een prachtig nummer.