17 april 2016 door Elisabeth Bootsma
"Vrijheid van onderwijs is grondrecht"
Hoe komt je kind op de school die hij of zij wil? De zoon van Elisabeth Bootsma werd uitgeloot voor álle scholen waar hij naartoe zou willen in Amsterdam. 'Schoolmatching' werkt niet.
Vorige week donderdag is ons kind uitgeloot voor alle scholen waar hij wel naar toe zou willen in Amsterdam. Een grote teleurstelling en heel verdrietig. Onbegrijpelijk voor een 11-jarige die zich de afgelopen maanden breed oriënteerde en een zorgvuldige afweging maakte van zijn 'echte voorkeuren'.
Precies zoals de beleidsbepalers van hem verwachtten. En dan word je niet alleen uitgeloot voor de school waar je het allerliefste naartoe wil, maar voor nog eens zeven scholen waar je eventueel naartoe zou willen. Je krijgt een school aangeboden die nóg lager op je lijst van twaalf scholen stond en geen voorkeur is. Het is een machteloos en eenzaam gevoel dat je op niet één school waar je naartoe wilde, welkom bent.
Succes
Bijzonder pijnlijk is het dan dat de samenwerkende schoolbesturen, samen met een groep mensen die zich zeer luidruchtig hebben gemanifesteerd met een 'petitie voor matching', ontzettend tevreden zijn met het resultaat. Zolang honderden kinderen uitgeloot worden voor een hele trits scholen tegelijk, kun je toch niet spreken van een succes?
De nadruk ligt in alle berichten op de verhoudingen: 'Meer kinderen dan vorig jaar op de eerste plek.' Het onderstreept dat er in het matchingsysteem geen oog is voor het kind achter het lotnummer en kinderen slechts anonieme vulling zijn voor lege schoolbankjes. De uitgelote kinderen zijn niets meer dan collateral damage, een smetje in een 'soepel verlopen matching', die de onverholen pret van het succes niet kan drukken. Hier aan de keukentafel zit geen nummer, maar een echt kind met echte emoties.
Fancy vormgegeven
Frappant is dat de hele discussie lijkt te draaien om de vraag hoe de schaarse onderwijsplekken 'het beste' verdeeld kunnen worden. Ouders laten zich vol vuur meeslepen in emotionele discussies over verschillende lotingsystemen die in verschillende wetenschappelijke tijdschriften op verschillende gronden al dan niet verschillende uitkomsten kunnen geven. Deze hele discussie gaat voorbij aan het simpele gegeven dat vrijheid van onderwijs in Nederland een grondrecht is. En grondrechten gelden voor iedereen.
Het is niet zo dat we via een loterij kunnen bepalen voor wie de grondrechten wel en voor wie ze niet gelden. Het is ook niet zo dat we - omdat de wetgever de verzamelde Amsterdamse schoolbesturen toevallig een veto heeft toebedeeld over nieuwe schoolinitiatieven, waardoor gewone burgers hun grondrechten niet kunnen uitoefenen - daarom maar moeten berusten in een vrolijke bingo met de toekomst van onze kinderen. Hoe fancy die bingo ook is vormgegeven.
Loterij
Wordt de gehate scholenbingo dan nu wel afgeschaft? Dat verwacht ik niet, een groep óuders heeft immers de voortzetting van de vorig jaar mislukte matching afgedwongen (met de misleidende slogan 'geen loting maar matching'). We moeten dus leren leven met het feit dat in Amsterdam het systeem centraal staat en niet het belang van kinderen.
Maar ik ben de beroerdste niet, ik moet me bij de realiteit neerleggen en wil mijn steentje bijdragen. Als ervaringsdeskundige heb ik dé suggestie om de matching te verbeteren en tegelijk de verwachtingen van kinderen en ouders te managen.
Voortaan kennen we de lotnummers al in december toe aan alle kinderen in groep acht. De betrokken wetenschappers zijn inmiddels zo knap dat ze bij ieder kind een kansberekening geven op welke scholen het kind zich met dat lotnummer kan oriënteren. Dat resulteert in minder drukke open dagen en voorkomt dat een kind zich op scholen verheugt waarop hij met zijn lotnummer sowieso geen kans maakt. Dat scheelt een hoop tijd en teleurstelling voor alle betrokkenen.
Bijkomend voordeel is dat de lijsten ook niet meer zo lang hoeven te zijn. Last but not least zal dankzij deze vroege schifting van leerlingen op lotnummer eindelijk een plek in de top drie van scholen voor iedereen binnen bereik komen.
Uur reizen
Dit is natuurlijk pure ironie. Er is namelijk geen goed verdeelsysteem voor grondrechten. Voor mijn kind is het intussen te laat. Van de school waar hij is geplaatst, hoorden we niets. Telefonisch werd me nuffig te verstaan gegeven dat we hun brief maar moeten afwachten. Die hebben we inmiddels binnen - het is de standaardbrief die de verzamelde schoolbesturen een maand geleden al hadden opgesteld.
Gelukkig werd hij wel heel hartelijk en vriendelijk ontvangen op gymnasium Felisenum in Velsen, op een uur reizen van huis. Een warm bad na de kille scholenloterij in Amsterdam. Van anoniem lotnummer en collateral damage werd hij weer een kind met talenten dat welkom is op een fijne school.
Henderika
25-04-2016 13:04<p>Bij een loting kun je niet 'stemmen met de voeten', doordat je kind ergens op school moet zul je genoegen moeten nemen met een school die nog plek over heeft.<br />
De scholen die populair zijn worden niet gestimuleerd om er klassen bij te maken, de scholen die niet populair zijn hoeven niet naar zichzelf te kijken.<br />
Bij ons in de buurt zijn er meerdere basisscholen, een daarvan had een team met juffen die het heel gezellig hadden met elkaar en waar de kinderen op het tweede plan stonden. Die school is onderhand gesloten omdat niemand er meer heen wilde, ze kregen steeds minder klassen en toen ze nog maar 1 kleuter over hadden en twee kleine klassen zijn ze opgeheven.<br />
Onze school kan niet verder uitbreiden maar zit gewoon vol, een school een eindje verderop heeft een extra klas kunnen creeeren.<br />
Wat middelbare scholen betreft is hier maar op een paar scholen een loting, de meeste scholen moeten het hebben van tevreden ouders. En op zo'n manier werkt vrijheid van onderwijs heel goed. De goede scholen hebben volle klassen, de slechte krijgen door weinig instroom en steeds minder leerlingen een duidelijk signaal dat ze wat aan hun kwaliteit moeten doen.</p>
Deze dan
25-04-2016 11:04<p>nee door het loten kunnen de slechte of minder populaire scholen gevuld worden met de overloop.<br />
die hoeven dus niets te doen aan hun kwaliteit.<br />
gr Angela</p>
Izabela
25-04-2016 11:04<p>Dus het is de loting, die ervoor zorgt dat niet-populaire scholen niet aantrekkelijker worden?</p>
Bermbrand
24-04-2016 19:04<p>Dank Marije, voor je reactie, fijn dat we aan dezelfde kant strijden.<br />
Liberaal Thorbecke presenteerde in de 19e eeuw al vrijheid van onderwijs in de grondwet. De financiële gelijkstelling van het bijzonder onderwijs met het openbaar onderwijs is door de confessionelen in 1917 afgedwongen. Onze huidige liberale premier zei in 2005 over de vrijheid van onderwijs en het stelsel dat daarop gebaseerd is:<br />
"Het is uniek in de wereld en zorgt dat we heel goed onderwijs hebben. Het is ook een systeem dat de kwaliteit van scholen stimuleert omdat ouders de vrijheid hebben om naar een andere school te gaan als het ze niet bevalt".<br />
Naar mijn mening wordt deze door onze premier beoogde keuzevrijheid van ouders uitgehold. Het aanbod van scholen in Amsterdam en andere steden past niet bij de vraag en ieder verdeelsysteem van de schaarste (in Amsterdam Loting&matching) sluit honderden kinderen buiten door ze voor een hele rij scholen waar ze wel naar toe zouden willen tegelijk uit te loten. Dankzij het veto dat de wetgever de gezamenlijke schoolbesturen heeft gegeven, is een nieuwe school oprichten om aan de behoefte te voldoen de facto uitgesloten. Het is daarom te hopen dat de wet "meer ruimte voor nieuwe scholen" ongewijzigd wordt ingevoerd. Dat zal scholen dwingen hen aanbod af te stemmen op de vraag in plaats van kinderen in het bestaande scholenaanbod te dwingen met een verdeel systeem als 'matching' (wat gewoon een loterij is). Het belang van de leerling moet bij onderwijsvrijheid voorop staan, zo zei Thorbecke het al, en niet het (financiele) belang van de scholen om de lege bankjes efficiënt te vullen met het aanbod van leerlingen. </p>
Krullevaar.
24-04-2016 10:04<p>Klopt, ik vind eigenlijk dat alle scholen openbaar moeten zijn (scheiding van kerk en staat) maar ik zie dat de komende 20 jaar nog niet gebeuren helaas. Scholen moeten onderscheidend zijn door hun onderwijsconcept.
</p>
<p>Ik snap wat je bedoelt Elisabeth, maar zoals jij wil (en ik ook zou willen) is vrijheid van onderwijs niet bedoeld.</p>
Bermbrand
22-04-2016 17:04<p>Izabela, die onaantrekkelijke scholen hebben geen prikkel om zich te verbeteren en weer aantrekkelijk te worden voor nieuwe leerlingen. Ze worden nu immers dankzij het loting&matching systeem vanzelf gevuld met leerlingen die voor alle aantrekkelijke opties uitgeloot worden. Zo houdt het systeem onaantrekkelijke scholen in stand. </p>
Bermbrand
22-04-2016 17:04<p>Artikel 23 (bijna 100 jaar geleden ingevoerd) is de basis van het met denominaties (de zuilen) ingerichte Nederlandse onderwijs. In de praktijk hebben de confessionele en levensbeschouwelijke denominaties hun langste tijd gehad, nog maar heel weinig ouders baseren de schoolkeuze op denominatie. Schoolkeuze wordt tegenwoordig vooral ingegeven door de kwaliteit en de nabijheid van de school, bijna nooit meer op grond van bijv. de rooms-katholieke grondslag van de school. Hoog tijd dus dat de macht van de gezamenlijke VO besturen gebroken wordt en het makkelijker wordt een nieuwe school op te richten. Wat dat betreft ziet het wetsvoorstel "meer ruimte voor nieuwe scholen" er veelbelovend uit. </p>
Krullevaar.
22-04-2016 12:04<p>Maar vrijheid van onderwijs betreft denominatie en in Amsterdam doen ze nu net alsof dat de keuze voor een categoraal gymnasium betreft. Dat is heel wat anders. In die zin is er ook geen vrijheid van onderwijs want je wordt gewoon geplaatst op een passende school qua niveau. Dat kan dus ook een VWO school zijn, uiteindelijk krijgen ze toch allemaal dat diploma. Dat geldt net zo goed voor VMBO leerlingen, die kunnen ook geen sportklas opeisen.
</p>
<p>Daarnaast zullen vraag en aanbod nooit op elkaar worden afgestemd zolang de schoolbesturen gewoon geld van de overheid krijgen. Van concurrentie en marktwerking is geen sprake, dus er is ook geen impuls om daadwerkelijk iets aan de kwaliteit te doen. Het zijn dezelfde problemen die spelen in de sociale woningbouw of zorg. Het enige wat iets aan het systeem kan doen veranderen is particuliere scholen (die betaalbaar zijn).</p>
Izabela
22-04-2016 11:04<p>Als er in Amsterdam meerdere scholen zijn die niet aantrekkelijk zijn, waarom wordt er niet gekeken naar of en hoe deze scholen moeten veranderen? </p>
Bermbrand
19-04-2016 07:04<p>Dank voor jullie reacties. Hier een korte reactie van mij.<br />
- Vrijheid van schoolkeuze dwingt scholen de onderwijskwaliteit te bewaken. Ouders kunnen dan immers stemmen met de voeten.<br />
- Strategisch kiezen kan niet meer in Amsterdam, er is geen transparantie over het aantal aanmeldingen tijdens de inschrijvingsweken. Bovendien vinden beleidsbepalers strategisch kiezen ongewenst.<br />
- Vrijheid van onderwijs is een grondrecht. Omdat de schoolbesturen van de wetgever een veto hebben gekregen voor het oprichten van nieuwe scholen en alle denominaties in Amsterdam bezet zijn, kan er de facto geen nieuwe school meer worden opgericht in Amsterdam. Alle nieuwe initiatieven komen van bestaande besturen. De enige echt nieuwe school is de humanistische mavo, nadat de minister humanisme als denominatie heeft erkend.<br />
- Hij zal niet de enige in Nederland zijn die een uur moet reizen naar school. Maar wel een uitzondering omdat hij onderweg uit Amsterdam meerdere scholen passeert waarvoor hij uitgeloot is.<br />
- Inderdaad, het probleem is dat het aanbod van scholen niet toereikend is voor de vraag. Dat probleem wordt niet opgelost met welk verdeelmechanisme dan ook.<br />
De stichting VSA heeft gisteren in haar update de feiten nogmaals op een rij gezet: "schijnzekerheid maskeert het werkelijke probleem" http://www.stichtingvsa.nl/nieuws.php?subaction=showfull&id=1460986513&archive=&start_from=&ucat=&</p>
Deze dan
18-04-2016 20:04<p>marjolein64, heb je het nou echt niet begrepen?<br />
het probleem is niet het uur reizen, het probleem is dat het probleem niet opgelost wordt.<br />
gr Angela</p>
MvDootingh
18-04-2016 20:04<p>Een school op een uur reizen van huis is heel gewoon in sommige gebieden. Bij ons is er niet veel wat dichterbij zit... Ik begrijp de teleurstelling, en verontwaardiging, maar echt, een school ver weg hoeft geen probleem te zijn. </p>
Gerry D
18-04-2016 10:04<p>De vrijheid van onderwijs betekent niet dat ouders of kinderen vrijheid hebben, het is de vrijheid van denominatie. Iedereen mag een school oprichten die past bij de eigen overtuiging.<br />
Het zou mooi zijn als vrijheid van onderwijs zou gelden voor ouders en kinderen, in plaats van voor schoolbesturen, maar helaas. </p>
Krullevaar.
18-04-2016 09:04<p>Ik snap de verontwaardiging best maar het is toch allang bekend dat de vrijheid van onderwijs een farce is? Voor de basisschool geldt precies hetzelfde.
</p>
<p>Dit zie je jaren aankomen. Bereid je kind voor op een teleurstelling en maak strategische keuzes.</p>
wimbol
17-04-2016 22:04<p>Het recht op goed onderwijs lijk mij veel belangrijker dan de vrije schoolkeuze. Gelukkig woon ik in Zwitserland waar die vrije schoolkeuze niet bestaat, maar wel het goede onderwijs. Ook zijn de scholen niet meer religieus, die zijn al ruim honderd jaar geleden afgeschaft.</p>