2 november 2016 door Boris van der Ham
Het nut van onnuttige zaken
Moeten kinderen alleen leren wat ze zelf willen? Nee! Boris van der Ham breekt een lans voor het leren van onnuttig geachte dingen.
Bijna vijf jaar geleden werd ik vader van een zoon. Eerst kon hij vrijwel niets, maar al binnen een jaar werd er gekropen, gegrepen en kon hij het melkflesje zelf vasthouden. Dat ging niet vanzelf. Al die eenvoudige handelingen werden eindeloos uitgeprobeerd, herhaald, soms tot grote frustratie van hemzelf. Maar stukje voor stukje werd de oefening een automatisme, en werden de vaardigheden in zijn 'harde schijf' gekerfd, om ze nooit meer te vergeten. Ook verhaaltjes moeten eindeloos worden herhaald.
Ik herinner me dat uit mijn eigen kindertijd. Mijn vader heeft mij, op mijn uitdrukkelijk verzoek, wel acht keer het boek Pluk van de Petteflet voorgelezen. Bleef het dan steeds zo spannend? Nee, maar dat was juist het punt. Doordat ik het verhaal steeds beter kende, kon ik me verkneukelen om een bepaalde grap die aanstaande was, of een eng personage van wie ik wist dat het komen zou. Na de zoveelste voorleessessie begon ik zelf 'Pluk'-verhaaltjes te verzinnen. De ingesleten kennis van het boek gaf me de ruimte om er zelf een draai aan te geven.
Levensverzekering
Met dit in mijn achterhoofd kijk ik met enige argwaan naar de huidige discussies over de toekomst van het onderwijs. Zo leeft er bij sommige mensen de gedachte dat kinderen geen rijtjes meer uit het hoofd hoeven te leren, of geen geschiedenisfeiten hoeven te kennen. Het eindeloos herhalen van de lesstof zou tot routine en verveling leiden, en creativiteit in de weg staan. Leerlingen moeten vooral de vaardigheid bezitten om 'feitjes' en kennis op internet te vinden, heet dat dan. Al die informatie zelf opslaan zou nutteloos zijn.
Bij dergelijke meningen denk ik altijd terug aan een goede raad die ik tijdens mijn studietijd kreeg. Een docent adviseerde ons om elke week minstens één gedicht uit het hoofd te leren. Verveeld vroegen we naar het nut van zulk saai werk. Hij keek ons verontwaardigd aan: "Wat dat voor nut heeft?!"
Er volgde een fel pleidooi voor het leren van 'onnuttig geachte' zaken zoals literatuur, muziek en geschiedenis. Hij noemde dat 'je levensverzekering'. Welk liedje valt je in bij het kampvuur of prevel je later in het bejaardenhuis? Op welke kennis of gezamenlijke taal kan je samen terugvallen?
Cruciale versierpoging
We keken de docent destijds met wat glazige ogen aan, maar nu, twintig jaar later, kan ik hem alleen maar gelijk geven. Dat ene sonnet van Shakespeare dat ik ooit uit mijn hoofd leerde, kwam jaren later inderdaad goed van pas tijdens een cruciale versierpoging.
Maar op grotere schaal klopt het ook: enig besef van de geschiedenis, bijvoorbeeld, blijkt belangrijker dan ooit. Juist in deze snel veranderende wereld, waar je makkelijk in de veelheid van gebeurtenissen kunt verdwalen, geeft geoefende, vrij op te roepen kennis houvast. Bijna automatisch, op gut feeling, helpt het je om zinnig en onzinnig van elkaar te onderscheiden.
Melkflesjes, Pluk van de Petteflet, gedichten en geschiedenis stampen – het behoort allemaal tot je levensverzekering.
WendelmoedM
08-11-2016 17:11<p>Op het risico af dat ik verboden reclame maak, zou ik ook dringend willen aanraden om de Science of Discworld II: The Globe te lezen. Hierin wordt goed, wetenschappelijk en ook nog eens erg vermakelijk uitgelegd wat er belangrijk is aan verhalen voor het mensworden.</p>
WendelmoedM
08-11-2016 17:11<p>Hoe kun je bepalen wat nuttig is? Als mijn zoontje eindeloos met autootjes, schepjes en andere onzin in de zandbak zit te spelen, is dat dan nuttig? Het draagt niet direct bij aan het gezinsinkomen, laat staan aan het BNP, maar toch denk ik dat het nuttig is. Gewoon, omdat kinderen horen te spelen. Zo leer je de wereld begrijpen, de natuurwetten zie je in werking en je bedenkt zelf oplossingen voor problemen die opduiken. Best nuttig. En spelen is leuk. Van leuk word je vrolijker en dus gezonder en dat is al helemaal nuttig.
</p>
<p>Net als bij fundamenteel onderzoek weet je vaak pas achteraf wat allemaal heeft bijgedragen aan het eindresultaat. Mislukkingen horen daar zeker bij.
</p>
<p>De voor de hand liggende vraag: moet alles dat een kind doet, eigenlijk nuttig zijn? zou ik dan graag voor de volgende overlaten. </p>
hboeke
03-11-2016 13:11<p>We hebben die 'flat' toch maar even vervangen door 'flet'. In de hoop dat er ook inhoudelijk gereageerd gaat worden ;-)</p>
mariekelaa
03-11-2016 12:11<p>Dat heb je met voorlezen hè ;) </p>
Fleur-Anne
02-11-2016 22:11<p>Jammer alleen dat ook na acht keer nog niet bekend was dat het de Petteflet is. </p>