26 juni 2009 door Esther Schoneveld
Wat betekent 'een strafblad' bij minderjarigen?
Wat betekent een strafblad voor minderjarigen? Bijna precies hetzelfde als een strafblad voor volwassenen. Esther Schoneveld vertelt wat u kunt verwachten.
Wanneer een minderjarige een boete heeft gekregen, of is veroordeeld door de rechter, maken ouders zich vaak zorgen over de gevolgen voor later. Heeft hun kind nu automatisch een strafblad? Hoe lang blijft een strafblad bestaan en wat betekent dat voor het krijgen van een baan?
Hieronder zal ik al die vragen beantwoorden. Maar eerst iets meer over de gebruikte termen. Het woord strafblad bestaat namelijk niet meer.
Nieuwe termen
Allereerst is van belang om te weten dat de termen 'strafregister' en 'strafblad' sinds de invoering van de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens (WJSG) officieel niet meer bestaan. Sinds 1 april 2004 is de terminologie als volgt:
- het strafregister heet nu Justitieel Documentatie Systeem (JDS);
- en het strafblad heet nu 'uittreksel justitiële documentatie'.
Vanaf nu zal ik dus de term 'uittreksel justitiële documentatie' gebruiken (of kortweg 'uittreksel'), in plaats van 'strafblad'. Dit uittreksel bevat een overzicht van iemands justitiële antecedenten oftewel zijn strafrechtelijk verleden.
Wat wordt er geregistreerd?
De Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens (WJSG) bepaalt wat er geregistreerd moet worden. Er is geen aparte regeling voor minderjarigen getroffen.
Let op: voor kinderen die jonger zijn dan 12 jaar wordt niets geregistreerd. Kinderen tot 12 jaar kunnen namelijk nooit vervolgd worden.
- Misdrijven - vanzelfsprekend worden veroordelingen geregistreerd, maar ook verdenkingen (evenals vrijspraken, zaken die geseponeerd zijn, en zaken die door het OM in behandeling zijn genomen maar nog niet zijn voorgekomen).
- Overtredingen - worden geregistreerd als er sprake is van een gevangenisstraf (óók een voorwaardelijke gevangenisstraf), of een boete of transactie van EUR 100,- of meer. Net als bij de misdrijven worden ook vrijspraken, sepots, en in behandeling genomen (maar nog niet voorgekomen) zaken geregistreerd.
Een transactie is een schikkingsvoorstel van de officier van justitie. Als je dat voorstel aanvaardt, hoef je niet voor de rechter te verschijnen (maar kan er dus wél een registratie volgen). Overtredingen in het verkeer op grond van 'de Wet Mulder' worden niet geregistreerd.
De Wet Mulder is een wet die sommige verkeersovertredingen van het strafrecht naar het bestuursrecht heeft verplaatst. Het gaat daarbij om zaken als te hard rijden, geen voorrang verlenen, door rood rijden, dubbelparkeren, etc. Dat soort zaken wordt afgedaan met een bestuurlijke boete die niet geregistreerd wordt.
Verwijdering van gegevens
Wat het verwijderen van gegevens uit het JDS betreft, wordt onderscheid gemaakt tussen misdrijven en overtredingen. Net als bij het registreren is er ook voor het verwijderen van gegevens geen aparte regeling voor minderjarigen.
- Misdrijven - in principe worden gegevens over misdrijven (inclusief zaken waarin nog geen uitspraak is gedaan seponeringen bij gebrek aan bewijs, etc.) pas 30 jaar na het onherroepelijk worden van de strafzaak verwijderd uit het JDS, of na het bereiken van de 80-jarige leeftijd.
Van sommige ernstige misdrijven, zoals zedendelicten, worden de gegevens pas 20 jaar na het overlijden van de betrokkene verwijderd uit het JDS.
- Overtredingen - de gegevens over overtredingen worden verwijderd: 5 jaar na het onherroepelijk worden van de strafzaak, behalve wanneer er een gevangenisstraf (voorwaardelijk of onvoorwaardelijk), een taakstraf, of een (hoge) geldboete is opgelegd. In die gevallen worden de gegevens pas na 10 jaar verwijderd.
In alle gevallen geldt dat de termijn van verwijdering verlengd wordt met de duur van een eventuele detentie (gevangenisstraf). Minderjarigen tot 16 jaar kunnen tot maximaal 12 maanden jeugddetentie worden veroordeeld, en minderjarigen van 16 of 17 jaar kunnen tot maximaal 24 maanden jeugddetentie veroordeeld worden.
Het verstrekken van gegevens
Justitiële gegevens kunnen aan overheidsinstanties worden verstrekt voor een groot aantal doelen. De gegevens kunnen onder andere verstrekt worden aan:
- de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD);
- het Bureau Bevordering Integriteitsbeoordelingen;
- de Minister van Justitie (voor de afgifte van een verklaring van geen bezwaar bij het oprichten van een NV of BV, of voor het verwerken van gegevens in het Cliënt-volgssysteem jeugdcriminaliteit).
- de reclassering;
- de directeur van de Raad voor de Kinderbescherming;
- het hoofd van de recherche;
- de korpschef;
- de burgemeester;
- de hulpofficier van justitie;
- de commandant van de marechaussee;
- de directeur van een penitentiaire inrichting;
- gedragsdeskundigen die rapporten of adviezen moeten opstellen.
Dat zijn dus nogal wat personen en instanties!
Voor het al dan niet verstrekken van gegevens is er wél een aparte regeling voor minderjarigen, maar die is dermate beperkt dat dit weinig zal voorkomen. In de praktijk worden er dus net zo veel en net zo vaak justitiële gegevens verstrekt over minderjarigen als over volwassenen.
Het inzien van je eigen gegevens
Wilt u weten of u justitiële documentatie heeft en wat daarin staat, dan kunt u een verzoek om inzage indienen bij de rechtbank van uw woonplaats of bij de Frontoffice van de Justitiële Informatiedienst. Belangrijk is dat u uw naam, adres, telefoonnummer en een kopie van uw identiteitsbewijs meestuurt. De rechtbank zal u dan een uitnodiging sturen om het uittreksel in te kijken. Hieraan zijn wel kosten verbonden.
Verklaring omtrent het gedrag (VOG)
Voor allerlei beroepen en functies is een verklaring van goed gedrag nodig. De officiële naam daarvoor is 'Verklaring Omtrent het Gedrag' (VOG). Zo'n verklaring wordt afgegeven door het Centraal Orgaan Verklaring Omtrent het Gedrag (COVOG), een instantie die valt onder het Ministerie van Justitie. Officieel beslist de Minister van Justitie daarom of je al dan niet zo'n verklaring krijgt. Heb je er een nodig, dan moet je die overigens aanvragen bij de burgemeester van de gemeente waar je staat ingeschreven.
Het zal duidelijk zijn dat 'een strafblad' (excusez le mot) het er niet makkelijker op maakt om een VOG te krijgen, maar helemaal onmogelijk is het niet. Hieronder zal ik uitleggen wat wel en niet mogelijk is.
Om te beginnen geldt ook hier dat er geen aparte regeling voor minderjarigen is getroffen, maar de Minister van Justitie kan wel degelijk rekening houden met de leeftijd van de aanvrager (en hoe oud die was toen het strafbare feit begaan werd). Ook speelt een rol waarvoor de VOG nodig is en wat er voorheen precies gebeurd is.
Een VOG zal geweigerd worden:
"...indien in de justitiële documentatie met betrekking tot de aanvrager een strafbaar feit is vermeld, dat, indien herhaald, gelet op het risico voor de samenleving en de overige omstandigheden van het geval, aan een behoorlijke uitoefening van de taak of de bezigheden waarvoor de verklaring omtrent het gedrag wordt gevraagd, in de weg zal staan."
Oftewel: je krijgt geen VOG als dat een risico voor de samenleving zou opleveren of als het niet past bij de functie waarvoor de verklaring nodig is.
Ook politiegegevens
Bij het nemen van een beslissing over het afgeven van een VOG betrekt de Minister niet alleen de justitiële gegevens maar ook de politiegegevens. Dat zijn alle gegevens die de politie 'verwerkt' heeft (lees: alle gegevens die ooit zijn genoteerd en nog beschikbaar zijn).
Let op: er wordt geen onderscheid gemaakt tussen verdachte en niet-verdachte personen!
Ook belangrijk: politiegegevens moeten verwijderd worden wanneer ze niet langer nodig zijn voor het doel waarvoor ze in eerste instantie zijn vastgelegd. Dit gebeurt echter vaak niet!
Wees gerust
Maar wees gerust: in principe wordt de VOG altijd afgeven als de aanvrager de afgelopen 4 jaar niet meer in aanraking is geweest met justitie.
Alleen wanneer er sprake was van een zedendelict, of als de aanvrager de afgelopen 4 jaar in de gevangenis heeft gezeten, wordt er niet zomaar een VOG afgegeven.
Als je in de gevangenis hebt gezeten, worden alle gegevens tot 20 jaar terug bekeken. En bij zedendelicten wordt de gegevens zonder enige tijdsbeperking bekeken.
Feiten waar rekening mee gehouden wordt
Bij het al of niet afgeven van een VOG wordt rekening gehouden met allerlei feiten en omstandigheden, zoals:
- de hoogte van straf;
- het soort strafbare feit;
- de leeftijd van de betrokkene;
- de antecedenten (omstandigheden en feiten uit het vroegere leven);
- de burgerlijke staat (al of niet gehuwd, etc.)
Daarnaast hangt het er sterk vanaf naar welke functie je solliciteert. Stel dat twee jongeren zijn veroordeeld wegens diefstal. Dan kan het zijn dat de een – die beveiligingsbeambte wil worden – géén VOG krijgt voor die functie, en dat de ander – die scouting-leider wil worden (waarvoor eveneens een VOG nodig is) – die verklaring wél krijgt.
Tegen de weigering van de Minister om een VOG af te geven, kan overigens altijd bezwaar worden gemaakt.
Besluit
Al met al maakt het dus weinig uit of je nou minderjarig was of niet, toen je een strafblad – oftewel een registratie in het Justitieel Documentatie Systeem – kreeg. Bij het opnemen, verwijderen en verstrekken van justitiële gegevens gelden vrijwel steeds dezelfde regels als voor volwassenen.
Alleen bij het afgeven van een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) zal wel rekening worden gehouden met de leeftijd van de aanvrager op het moment dat het strafbare feit werd begaan.
