14 november 2014 door Henk Boeke
Scholen verwaarlozen privacy (2)
Scholen nemen het niet zo nauw met de privacy van hun leerlingen. Twee akelige praktijkvoorbeelden.
In ons vorige artikel over het geklooi met leerling-gegevens bespraken we een schokkend rapport van PricewaterhouseCoopers. De onderzoekers constateerden dat scholen met de beste bedoelingen – om hun leerlingen zo goed mogelijk te begeleiden – zoveel mogelijk gegevens verzamelen, maar dat ze eigenlijk niet weten wat ze aan het doen zijn. En hoe gevaarlijk dat kan zijn.
In dit vervolgartikel zullen we ons concentreren op één aspect, namelijk: het delen van gegevens. En wat daar zoal mee mis kan gaan. We geven twee voorbeelden.
Jeugdzorg
Een moeder mailde ons een naar verhaal, dat ze later nog telefonisch toelichtte. Kort samengevat:
- de moeder is verwikkeld in een vechtscheiding, en er is gedoe over de omgangsregeling;
- de gemoederen raken dermate verhit dat Bureau Jeugdzorg erbij wordt betrokken;
- Bureau Jeugdzorg begrijpt het allemaal niet zo goed, noteert verkeerde feiten, en trekt onjuiste conclusies;
- Bureau Jeugdzorg geeft al die foute informatie door aan de school;
- de school stopt alles, inclusief de foute gegevens, in het leerlingdossier;
- het leerlingdossier wordt jaarlijks overgedragen van de ene docent naar de volgende, waardoor alle leerkrachten alsmaar foute informatie over het kind krijgen;
- uiteindelijk is het kind de dupe van dit voortdurende geschuif met gegevens. Het kind heeft een 'stigma' gekregen en de leerkrachten handelen daarnaar.
De kern van het probleem is het delen van gegevens. Van Jeugdzorg met school, en vervolgens binnen de school, van de ene leerkracht naar de andere. Op zich hoeft het delen van gegevens niet rampzalig te zijn, maar in dit geval is het dat wel, omdat de gegevens grotendeels onjuist zijn.
Om wat voor gegevens ging het nu eigenlijk, en waarom waren ze zo schadelijk voor het kind? Vermoedens van kindermishandeling natuurlijk. Waardoor het recht om je eigen gegevens in te zien – en zo nodig te corrigeren – domweg vervalt. (We hebben dit probleem eerder beschreven in: Mag een meldcode dossier-inzage verbieden?)
Deze moeder is nu in een Kafkaëske situatie verzeild geraakt. Haar kind is de dupe van onjuistheden in een dossier, maar om dat aan te kunnen tonen moet je wel dat dossier kunnen inzien. Dat mag dus niet. We hebben haar doorverwezen naar de Nationale Ombudsman (omdat ze alle officiële klachtenkanalen inmiddels al vruchteloos had afgewerkt).
Blanco cheque
Een andere moeder mailde ons een geval waar we ook de koude rillingen van kregen. Opnieuw vanwege de problematiek rond het delen van gegevens. En ook hier weer zo'n situatie waarin je niet kunt doen wat je eigenlijk zou willen.
De zoon van deze moeder zit in de laatste klas van de basisschool (speciaal onderwijs). Hij moet ingeschreven worden op een middelbare school (ook speciaal onderwijs). De school van hun keuze stuurt een aanmeldingsformulier, dat de volgende passage bevat:
Toestemmingsformulier aanvraag toelaatbaarheidsverklaring
Ondergetekende(n) verleent/verlenen hierbij toestemming aan bureau toeleiding van [schoolnaam] om de, voor het aanvragen van een toelaatbaarheidsverklaring noodzakelijke, gegevens van:
[voornaam en achternaam kind]: ___________
op te vragen, te verwerken, te administreren en zo nodig met andere betrokkenen te delen, zowel schriftelijk als in gesprekken.
Met dit formulier geef je dus toestemming aan de school om elders gegevens op te vragen, en daarmee te doen wat ze willen. Want: "zo nodig met andere betrokkenen te delen". ("Zowel schriftelijk als in gesprekken.") Wie die 'andere betrokkenen' zijn, staat nergens. Dus als je het formulier invult en ondertekent, geef je een blanco cheque aan de school om de gegevens van je kind met iedereen te delen. Van de conciërge tot de buurman. Van de inspectie tot de gemeente. En van verzekeringsmaatschappijen tot potentiële werkgevers. Iedereen kan een 'betrokkene' zijn.
En het gaat niet zomaar om wat onschuldige gegevens, het gaat om zeer gevoelige persoonsgegevens, die ook medisch en psycho-sociaal van aard zijn. Omdat het om een zorgenkind in het speciaal onderwijs gaat.
Deze moeder dacht: zo'n formulier weiger ik te tekenen. Maar ja, wat dan... Dan ben je in de aap gelogeerd. Omdat je kind dan niet terecht kan op de school van je keuze. En veel keuze is er niet, als je kind naar het speciaal onderwijs moet. Dan ben je aangewezen op een beperkt aantal scholen. Eén, in dit geval.
Er zat dus niets anders op dan toch maar te tekenen. En nu maar duimen dat verzekeraars, of toekomstige werkgevers, niet gaan neuzen in de gegevens van haar zoon. Waar ze – vanwege de handtekening – het volste recht toe hebben gekregen. Waardoor de zoon vanaf nu overal geweigerd kan worden. Brrr...
Andere ervaringen
Heeft u zelf een slechte ervaring met de manier waarop uw school omgaat met de privacy van uw kind? Laat het ons weten! Mail naar [email protected].
M Lavell
15-11-2014 10:11<p>Dat is waar hoor Marijke. Je hoeft ook geen aantekening te maken. Die handtekening is sowieso niet rechtsgeldig. De school heeft er in feite niks aan. Wat je kunt doen is melding maken bij mijnprivacy.nl Bij meer meldingen volgt een onderzoek.<br />
Verder is een wet wel bedoeld om nageleefd te worden, maar ja.. je mag ook niet door rood rijden. Het staat en valt toch wel bij de bereidheid om na te leven.<br />
Ondertussen zit je natuurlijk in de klem met je kind alsof het om kamerhuur bij een huisjesmelker gaat. Voor die positie, of zelfs maar dat gevoel, is weinig respect. Het zijn maar kinderen - alsof ze aan een halve portie rechtsbescherming genoeg hebben - en het is onderwijs, dus goed bedoeld, dus....<br />
Het zou leerzaam zijn als een programma als Tros Radar de gewoontes in het onderwijs eens naast de praktijken van huisjesmelkers e.d. zou leggen. </p>
M Lavell
15-11-2014 10:11<p>Hminkema:"Het zou toch ook zo kunnen zijn dat de leerkrachten ondanks de geboden informatie zeer wel in staat zijn het kind *niet* stigmatiserend te benaderen"<br />
Nou nee, dat kan niet. Leerkrachten zijn ook maar mensen namelijk. Ze kunnen zichzelf niet vrijwaren van de meer algemene verschijnselen als bijvoorbeeld het pygmalion effect en meer precies het Ronsthal-Jacobson effect http://en.wikipedia.org/wiki/Pygmalion_effect Heel erg je best doen om niet beïnvloed te worden is ook beïnvloed worden.<br />
Bovendien: als gegevens er niet toe doen of niet toe hoeven doen, dat is wat je eigenlijk zegt, dan zijn ze niet noodzakelijk en mogen ze ook niet worden overgedragen.<br />
Je aan de wet houden is makkelijker dan je onttrekken aan beïnvloeding door overmaat van gegevens. </p>
Flanagan
14-11-2014 23:11<p>Hminkema, klopt dat een leerkracht wel in staat is, ondanks de info, een kind niet stigmatiserend te benaderen. Alleen is de kans dat een kind die ontmoet, groter na verwisseling van school. </p>
hminkema
14-11-2014 21:11<p>Ik wil niks afdoen aan de kern van deze klacht, maar er is één punt waar ik een vraagteken bij zet: "Het kind is de dupe van dit voortdurende geschuif met gegevens: het heeft een 'stigma' gekregen en de leerkrachten handelen daarnaar".
</p>
<p>Dat wordt hier geponeerd als twee feiten: (1) leerkrachten behandelen het kind anders door de (verondersteld onjuiste) informatie en (2) het kind lijdt hierdoor schade.
</p>
<p>Op welke feitelijke basis berust deze weergave? Het zou toch ook zo kunnen zijn dat de leerkrachten ondanks de geboden informatie zeer wel in staat zijn het kind *niet* stigmatiserend te benaderen en per saldo *niet* er de dupe van te laten zijn?
</p>
<p>Of is de aanname hier dat leraren altijd onhandige klunzen zijn die niet professioneel met kinderen en informatie weten om te gaan?
</p>
Flanagan
14-11-2014 21:11<p>Scholen kunnen ook een noodprocedure opstarten als ouders niet naar hun pijpen dansen. Dan heb je geen zicht op wat er achter je om wordt uitgewisseld. Wanneer een onderwijsinstantie wilt bemiddelen, dien je als ouder dan wel eerst een formulier te tekenen. Gelukkig bestaan er dan ook nog onderwijsconsumentenorganisaties, zodat je niet alleen staat.</p>
Marijky
14-11-2014 19:11<p>In een soortgelijk geval maakte ik een aantekening op zo´n toestemmingsformulier (wie gegevens mocht delen met wie) waarna ik direct een telefoontje kreeg: dat formulieren waarin geknoeid was niet in behandeling werden genomen. Als ik geen correct formulier inleverde mocht ik de hele aanmeldingsprocedure zelf uitvoeren.<br />
Dat zal dan allemaal wel niet rechtsgeldig zijn, maar op zo'n moment heb je als ouder wel het gevoel dat je moet stikken of slikken.</p>
Flanagan
14-11-2014 12:11<p>In de tweede link van M. Lavell wordt men bij klacht verwezen naar bestuur en lkc. Daar het bestuur de school in individuele gevallen het hand boven de hoofd houdt en de advies van een lkc maar een advies is, ben je als ouder toch machteloos wanneer onjuiste info in een dossier staat. De info blijft erin, de kattebel van de ouders veranderd daar niets aan. Als men dit voorlegt bij de rechter, moet een rechter een uitspraak doen over de mening van school versus de mening van een ouders. Daar een school wordt gezien als deskundig, verliezen de ouders opnieuw. En de info blijft.
</p>
<p>Het zijn trouwens mooie woorden die recht op inzage. Alleen de info ligt bewaard op school en een ouder dus nooit erachter komen of het een compleet of slechts een deel van de info heeft ontvangen. In de versie die derde ontvingen,werden de ouders neergezet als asocialen. Pure misbruik van de mogelijkheid van een school om het dossier te kunnen beheren buiten de ouders om.</p>
M Lavell
14-11-2014 10:11<p>Zo'n vaart loopt het nu ook weer niet. De Wet Bescherming Persoonsgegevens schrijft ondubbelzinnige toestemming voor. Een blanco cheque voldoet daar niet aan, dus ook al is ie getekend, rechtsgeldig is ie niet. Dat 'volste recht' waar Henk het over heeft, ontstaat dus niet. Een afgedwongen situatie (wie niet tekent wordt niet ingeschreven) is ook geen ondubbelzinnige toestemming.<br />
Meer welles - nietes over dit onderwerp hier http://www.cbpweb.nl/wbpnaslag/2/Paginas/wbp-artikel-8-a.aspx<br />
Ondertussen is het uitwisselen van gegevens bij een overstap naar een andere school zodanig beschreven, dat de school geen handtekening/toestemming van ouders nodig heeft. Op voorwaarde natuurlijk dat men zich aan de wet houdt en zich tot de noodzaak beperkt. Ouders hebben wel recht op inzage en correctie, voordat de gegevens worden overgedragen.<br />
Voor meer info https://www.mijnprivacy.nl/Vraag/Privacy-van-kinderen-en-jongeren/Privacy-in-het-onderwijs/Pages/privacy-onderwijs.aspx</p>
WendelmoedM
14-11-2014 09:11<p>En nee, ik heb niet makkelijk praten, mijn kind zit ook op het bijzonder onderwijs. Maar evengoed hoef je niet alles knikkend en buigend te aanvaarden. In tegendeel.</p>
WendelmoedM
14-11-2014 09:11<p>Als je het niet eens bent met d eformulering in een formulier, dan moet je het niet blind tekenen en er het beste van hopen. Ga over de formulering in gesprek of zet er je eigen mening bij, zoals: "slechts na toestemming van de ouders" of zo. Afhankelijk of niet, je kunt toch wel even gaan praten over dingen die je niet juist vindt. Anders verandert er ook nooit wat.<br />
Bovendien vermoed ik dat ze met zo'n zinnetje bepaalde wetten overtreden, ze mogen nl. niet zomaar medische gegevens opvragen, beheren en delen. Het wordt gewoon lekker ruim geformuleerd.</p>