13 april 2015
'Oplossing' voor pesten
Volgens promovendus Jeroen Pronk kunnen buitenstaanders helpen om pesten te beëindigen. Meer theorie dan praktijk, lijkt ons.
Pesten kan beter worden tegengegaan door de passieve houding van buitenstaanders aan te pakken, zodat zij slachtoffers verdedigen. (Beter dan het aanpakken van de pesters of het weerbaar maken van de slachtoffers.) Dat blijkt uit een onderzoek waarop Jeroen Pronk vandaag – op 13 april 2015 – promoveerde aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.
Volgens Pronk kunnen buitenstaanders – oftewel kinderen die zich niet met het pesten bemoeien – helpen om pesten te beëindigen. Vaak willen ze het slachtoffer wel helpen, maar doen ze dat uiteindelijk niet, of alleen maar indirect. Ze troosten het slachtoffer bijvoorbeeld, in plaats van af te stappen op de pesters.
Uit het onderzoek blijkt dat buitenstaanders "zich meer bewust moeten worden van het feit dat hun ontwijkende gedrag het gepest kan verergeren en de negatieve gevolgen voor het slachtoffer kan vergroten." Zelf zouden we daar nog aan kunnen toevoegen (op basis van het onderzoek van Niels Baas, van de Universiteit Twente) dat pesters doorgaans een publiek nodig hebben. Als dat er niet is, of als het zich niet als zodanig gedraagt, is de kans op pesten al een stuk kleiner.
Het pest-groepsproces kan volgens Pronk worden aangepakt "door de sociale en emotionele competentie en de weerbaarheid van buitenstaanders te versterken". Een van de middelen daarvoor zou de zogenaamde Sta Sterk Training zijn. (Deze training is 'voorlopig goedgekeurd' door de onderzoekers van het Nederlands Jeugdinstituut, dat vorig jaar – in 2014 – 61 anti-pestprogramma's onderzocht.)
Het onderzoek van Pronk werd uitgevoerd onder leerlingen uit de bovenbouw van de basisschool (groep 6 t/m 8) en brugklassers.
Commentaar Ouders Online
Tja... dat zou mooi zijn, als je het pesten zou kunnen verminderen door de buitenstaanders (of omstanders, zoals je ze ook zou kunnen noemen) een actievere rol te laten spelen. Handen uit de mouwen, jongens en meisjes!
Maar het vervelende is nu juist dat het een soort ijzeren wet lijkt te zijn dat omstanders zich doorgaans niet willen bemoeien met een slachtoffer. Dat staat bekend als het omstander-effect (dat vorige week ook al in het nieuws was vanwege het molesteren van treinconducteurs).
Promovendus Pronk noemt ook zelf een probleem: "Buitenstaanders willen vaak verdedigers zijn, maar durven dat niet. Ze hebben vaak specifieke persoonlijkheidskenmerken, zoals introversie en strafgevoeligheid." Dat lijkt ons nogal dodelijk voor zijn 'oplossing'. Want persoonlijkheidskenmerken, die verander je niet zomaar...
Proefschrift: Jeroen Pronk, Bullying Contextualized: Changing the Group Process by Changing Outsiders’ Involvement. (VU Amsterdam, Faculteit der Psychologie en Pedagogiek, 2015).
Pestbriefje
16-10-2015 15:10<p>Ik wil de redactie nog even danken voor mooie commentaar op het onderzoek van Pronk. Normaal gesproken zou dit de promotie in de weg staan.
</p>
<p>Ook van mijn kant geen reclame maar in het kader van deze discussie is het wellicht interessant om de PestTest eens te doen. U kunt dan ook de 2017 reacties zien van wie er 1072 zeggen dat ze niet weten wat hun school tegen pesten doet.
</p>
<p>Behalve de Brandmelder en de Rookmelder is er nu ook de Pestmelder waarmee kinderen online een pesterij kunnen melden aan hun vertrouwenspersoon. Deze kan ook door de school gebruikt worden en het is nog gratis ook.</p>
OO-Ursula
16-10-2015 13:10<p>Sta sterk mensen: open een draadje op het forum, daar wordt meer gediscussieerd dan hier en is voor iedereen interessanter. </p>
OO-Justine
16-10-2015 12:10<p>We zijn blij met alle toegevoegde informatie! We laten de reacties dan ook gewoon staan en zien deze niet als reclame. Het is belangrijk dat ouders weten wat de kern is van de Sta Sterk-aanpak. Dat deze juist het omstanderseffect neutraliseert door kinderen bewust te maken van wat je dan wél kunt doen, lijkt ons inderdaad zeer zinvol.</p>
Caroline van Bommel
16-10-2015 10:10<p>Bedankt Rinus, dat je mag uitdragen enthousiast te zijn over je eigen methode. Gelukkig zijn het niet alleen de trainers die enthousiast zijn, maar ook de honderden kinderen die de Sta Sterk training hebben gevolgd. Ik wil helemaal geen reclame maken, want er zijn heel veel verschillende SoVa- en weerbaarheidstrainingen. Daar zitten hele goede tussen, maar er zijn er helaas ook bij die werken vanuit vermijden. Je weet dan wat je NIET wilt, maar wat wil je dan wel? Woorden als niet en niemand kunnen door de hersenen niet waargenomen worden. Om te bedenken hoe het eruit zien dat niemand de baas speelt, moeten de hersenen eerst het beeld tevoorschijn halen van iemand die die de baas speelt. Door de negatieve formulering leg je juist de aandacht op dat wat je niet wilt. Of er zijn methodes die bij sommige kinderen goed werken, maar waarbij het voor veel kinderen erg lastig is om de vertaalslag naar het dagelijks leven te maken. Ze doen de oefeningen en zien het nut ervan, maar hoe integreer je dit in de praktijk? Wat de Sta Sterk training heel uniek maakt is dat zij de enige training is die wel specifiek is ontwikkeld om pesten te bestrijden (Stichting Omgaan met Pesten bestaat inmiddels meer dan 10 jaar) en zij richt zich op een oplossingsgerichte manier specifiek op kinderen en jongeren die weerbaarder mogen worden. Deze training gaat uit van de overtuiging dat kinderen en jongeren alle kwaliteiten in zich hebben om te groeien. Wil je als ouder zelf een training voor je kind? Dan gaat het erom te kijken naar wat het beste aansluit bij je kind. Maar daar ging het helemaal niet om in dit artikel. Het ging hier juist om het vraagstuk “kunnen buitenstaanders helpen om pesten te beëindigen?” Uit het onderzoek van Pronk blijkt dat buitenstaanders zich bewust moeten worden van hun eigen gedrag en dat is nu juist wat ze leren in de training Sta Sterk op School. En dan vind ik het erg jammer dat de redactie van Ouders Online het nodig vindt om het commentaar te geven zonder dat ze de training goed kennen.</p>
Pestbriefje
16-10-2015 10:10<p>Ach wat geeft het als iemand uitdraagt enthousiast te zijn over iets? Het gaat er toch om hoe de lezer daar mee omgaat? Het summiere effect van SoVa- en weerbaarheidstraining zijn alom bekend. En zoals het bij alle reclame gaat wordt er schromelijk overdreven want zulke methodes zijn helemaal niet gemaakt om pesten te bestrijden. Ze spelen in op het oergevoel van oog om oog, tand om tand. Ze maken ons wijs dat als jij je nou maar zelfverzekerd opstelt dat je dan niet gepest zal worden. Het is echt onzin om te denken dat je een kind kunt leren voor zichzelf op te komen als het daar nog niet aan toe is. Uiteindelijk zullen de meeste kinderen dat tussen hun 10e en 13e jaar vanzelf wel gaan doen en daardoor lijkt het alsof zo'n aanpak werkt. Maar het is hetzelfde als de tulpen uit de grond kijken. Als je vaak oefent dan lukt dat ook met de narcissen. Het probleem is niet de reclame maar de mensen die daar intrappen. En zoals je in de reclame een laborant met een witte jas laat vertellen hoe geweldig dat wasmiddel is, zo heb je bij pesten de wetenschappers. Gebakken lucht noemt men dat.</p>
vermond72
16-10-2015 08:10<p>Ciska. Op het moment dat jij als ouder iets kwijt wil over een anti pest methode die ze bijvoorbeeld op school gebruiken dan is dat prima. Op het moment dat drie dames achter elkaar een jubelend stuk schrijven vol met reclametaal en semi wetenschappelijk geneuzel dan is dat niet o.k. Ik ga dit ook melden. </p>
Ciska Vriesema
15-10-2015 22:10<p>Er wordt verwezen naar de STASterk methode in het onderzoek, dus daar mag best iets over gezegd worden naar mijn mening. Daarnaast gaat de discussie voornamelijk over resultaten onderzoek, aanpak en inhoud en dat is toch prima?</p>
Egel*
15-10-2015 20:10<p>Ik ga even de redactie laten weten dat dit regelrechte reclame is. De dames zitten ook allemaal bij elkaar op facebook, een groot reclame-offensief hier.</p>
Pestbriefje
15-10-2015 15:10<p>Pesten komt voornamelijk voor in de leeftijdsgroep van 10-13. Deze kinderen zitten aan het eind van de kindertijd en maken zich los van de ouderlijke bescherming en aansturing. Bij 10% van hen geeft dit problemen. Zij voelen zich superieur aan anderen, dus ook aan de leerkrachten en zelfs aan hun ouders. Zij maken hun eigen regels en wetten, en hebben maling aan wat anderen willen. Hun superioriteit tonen ze door iemand voor gek te zetten, en wie kun je daar beter voor nemen dan het kind dat zich niet verweert? Dit kind kan zich wel verweren maar het komt gewoon niet in ze op om dat te doen. In de ontwikkelingspsychologie, maar ook bij ouders, is dit een bekend fenomeen. Nu zouden we verwachten dat de pestende kinderen even apart worden genomen om ze de juiste begeleiding te geven, zoals ouders dat ook zouden doen. Maar nee, men gaat de overige 90% leren zich daartegen te bewapenen. En zo kwam men tot 59 methodes die allemaal op een iets andere manier precies hetzelfde doen, namelijk: NIETS! (Die andere twee vond de beoordelingscommissie teveel afwijken van hun eigen methodes.)
</p>
<p>Kinderen pesten een relatief korte periode, het zit dus niet in hun karakter. Het zit ook niet in de opvoeding en al helemaal niet bij die andere kinderen die zo'n training moeten krijgen. Pesten zit bij de pester en om precies te zijn: het zit tussen de oren! Het komt voornamelijk voor bij de wat minder slimme kinderen. De bollebozen krijgen het het hardst te verduren want die vertrouwen op de bescherming door volwassenen. Zij zullen een pesterij dan ook niet melden en zij zullen ook niet zeggen dat die methodes niet helpen want om dat te durven zeggen moet je weerbaar zijn.<br />
En van deze kinderen moeten we verwachten dat zij uit zichzelf zullen ingrijpen?
</p>
Ciska Vriesema
15-10-2015 14:10<p>Ik ben het helemaal eens met de reactie van voorgaande schrijvers. Ik wil trouwens nog aan toevoegen dat de reactie van ouders online tekenent is voor de huidige samenleving. Onderscheidend te willen, durven en kunnen zijn, opkomen voor een ander, staan voor je mening, normen en waarden etc. is geen vanzelfsprekendheid. Aan de andere kant hebben we tijden lang de individualisering omarmt, hierdoor zijn veel mensen letterlijk alleen komen te staan met name slachtoffers van pesten, maar ook de pester, aanmoediger, buitenstaander. Bij iedereen regeert de angst (er niet bij horen). Dit staat dan weer haaks op de individualisering. Kortom, de enige manier om effectief om te gaan met pesten (en ander agressie en ongewenst gedrag) is MET ELKAAR duidelijk je afkeuring laten blijken. Dus ja, STASterk is een ijzersterke training om die verbinding te krijgen
</p>
Sanne Reijnders
15-10-2015 10:10<p>De buitenstaanders zijn kinderen die niets met het pesten te maken willen hebben.Zodra er gepest wordt, trekken zij zich terug door weg te lopen of zich om te draaien. In deze groep zitten kinderen die zelf echt last hebben van het pesten: die zich rot voelen over wat er gebeurt. Daarnaast zijn er kinderen die de kop in het zand steken ter zelfbescherming: ‘als ik niet precies weet wat er gebeurt, heb ik zelf ook geen last van’. Een klein deel van deze groep kan ook uit dromers bestaan: kinderen die een beetje in hun eigen wereld leven en geen weet hebben van wat er allemaal om hen heen gebeurt. Een groot deel van de buitenstaanders zou graag iets tegen het pesten willen ondernemen, aangezien ze negatief denken over pesten. Blijkbaar is er iets wat hen ervan weerhoudt de rol van helper op zich te nemen. Soms heeft dit te maken met een gebrek aan geloof in eigen kunnen: ze denken dat ze niet effectief kunnen optreden tegen de pester. Zij zullen bang zijn om het volgende slachtoffer te zijn als ze zich ermee bemoeien.
</p>
<p>Niet alleen voor het slachtoffer is de school geen veilige omgeving; dit geldt ook voor de buitenstaanders. Deze groep voelt zich niet bij machte om bij te dragen aan een grote veiligheid in de groep. In een klas heeft gemiddeld 25 tot 45 procent de rol van buitenstaander.
</p>
<p>Juist bij Sta Sterk op School wordt deze groep kinderen geleerd hoe zij voor zichzelf én voor een ander op kunnen komen, zodat zij de rol van helper/verdediger aan kunnen nemen. Het podium wordt zo voor de pester weggenomen (zoals ook Niels Baas vertelt), waardoor het voor de pester een stuk minder interessant is om te pesten, want hij krijgt minder status, macht en aanzien. En juist daardoor zal het pesten afnemen. </p>
Caroline van Bommel
15-10-2015 09:10<p>Het probleem dat Pronk noemt: “Buitenstaanders willen vaak verdedigers zijn, maar durven dat niet,” is het probleem dat adequaat wordt getackeld in de training Sta Sterk op School. Sta Sterk op School is het enige programma in Nederland dat zich juist specifiek op deze groep buitenstaanders richt! De ijzeren wet die zou zeggen dat omstanders zich niet willen bemoeien met het slachtoffer, bestaat juist omdat veel kinderen niet weten hoe ze voor een ander op kunnen komen, of omdat ze dit niet durven... bang dat ze dan zelf het volgende slachtoffer worden. Doordat niemand de 1e stap durft te zetten, kan een pester door blijven gaan. Want de pester voelt zich vaak ook gesterkt door de meelopers en aanmoedigers. We kennen allemaal de filmpjes waarin een grote groep mensen toekijkt, zonder hulp te bieden. De omstanders zien dat anderen ook niet ingrijpen, dus het zal niet nodig zijn, of ze gaan ervan uit dat een ander, zoals de leerkracht wel zal ingrijpen. Door specifiek een groepje kinderen (die wel voor een slachtoffer op wil komen, maar die alleen niet weten hoe) in de klas te trainen, ontstaan er meer helpers/verdedigers waardoor het pesten zal afnemen. </p>