22 juni 2020
Hoe weet ik of mijn kind een leerachterstand heeft?
Veel kinderen zijn wekenlang niet naar school geweest en sommige kunnen hierdoor een leerachterstand hebben opgelopen. Kun je eigenlijk wel spreken van een leerachterstand? Hoe kom je erachter of je kind een leerachterstand heeft en hoe kun je die wegwerken?
Basisschoolkinderen hebben enkele maanden thuis gezeten en hun ouders en leraren hebben hun stinkende best gedaan om ze zo veel mogelijk bij te brengen. Bij de meesten is dat thuisonderwijs prima gelukt maar het zou kunnen dat de lesstof niet optimaal is behandeld of eerder opgedane kennis wat weggezakt is. Betekent dit dat je kind direct een leerachterstand heeft? Dat hoeft niet zo te zijn. Shelby Vos-van Andel, leerkracht en intern begeleider schreef een mooi artikel voor onderwijsplatform Squla over eventuele leerachterstanden door het thuisonderwijs. We vroegen haar alles dat wij wilden weten over het aanpakken van een leerachterstand.
Wanneer is er sprake van een leerachterstand?
Wanneer spreek je nu eigenlijk van een leerachterstand? ‘Een leerachterstand is een achterstand op een bepaald leergebied (bijv. lezen, spelling, rekenen) die een kind heeft ten opzichte van ‘de gemiddelde leerling’ met dezelfde leeftijd en hetzelfde genoten onderwijs’, geeft Shelby aan. Kun je dan stellen dat sommige kinderen een leerachterstand hebben opgelopen door het thuisonderwijs tijdens de coronatijd? 'Waarschijnlijk niet. Het is belangrijk om te onthouden dat alle kinderen deze coronacrisis hebben meegemaakt, dus kunnen we ze eigenlijk niet helemaal vergelijken met het normale ‘gemiddelde’, toch?', zo vertelt Shelby.
Heeft mijn kind een leerachterstand door de coronatijd?
Het is dus te kort door de bocht om te concluderen dat sommige kinderen een leerachterstand hebben opgelopen door de coronatijd. Een leerachterstand kun je alleen zo noemen als je kind achterloopt op de leerstof terwijl hij hetzelfde onderwijs heeft gehad als klasgenoten. En dat is door het thuisonderwijs niet gebeurd. Het lesaanbod is aangepast, de instructies waren ‘anders’ bijvoorbeeld digitaal. Daardoor hebben ze op een andere manier geleerd dan ze op school deden. Het verschilt dus per kind. Geen reden voor paniek dus! Shelby: “Kinderen zijn flexibel, laten we dan ook nu in de opstart flexibel zijn! Het is nog geen zomervakantie en we hebben nog een aantal schoolweken te gaan. Het is uiteraard wel zo dat er kinderen en gezinnen zijn voor wie deze situatie ronduit rampzalig is geweest. Niet alle kinderen hadden namelijk toegang tot thuisonderwijs, waardoor sommige kennis is weggezakt. Zij hebben natuurlijk wel extra aandacht nodig.”
Kinderen hebben andere dingen geleerd
Veel kinderen hebben zich tijdens de weken van thuisscholing ook op andere vlakken ontwikkeld die minstens zo waardevol zijn als rekenen en taal. Zo hebben ze zelfstandig leren werken en hebben kinderen geleerd hoe ze zelf met hun tijd moeten omgaan. Ouders waren niet altijd beschikbaar omdat zij moesten werken, dus kinderen moesten zelf leren plannen en aan de slag gaan.
Hoe kun je erachter komen of je kind een leerachterstand heeft?
Scholen doen er alles aan om eventuele leerachterstanden zo vroeg mogelijk te signaleren. Shelby: ‘Door middel van observaties, methode-toetsen, leerlingvolgsysteemtoetsen (bijv. CITO) en hoe je kind nu in de klas is kan de juf of meester de ontwikkeling en mogelijke leerachterstand in beeld brengen. Wees wel bewust dat veel kinderen zich snel aanpassen en ook een sprongetje kunnen maken. Hierdoor kunnen ze de 'achterstand' soms weer verrassend snel inhalen.’
Wat doet de basisschool aan een leerachterstand wegwerken?
Een leerachterstand wegwerken wordt vaak door de basisschool zelf aangepakt en hier worden diverse middelen voor ingezet. Goed nieuws dus: mocht je kind een beetje achterlopen, dan is er nog niets aan de hand.
Zo pakken basisscholen een leerachterstand aan:
- Het lesprogramma aanpassen: een leerachterstand geldt vaak voor specifieke vaardigheden. Je kind heeft bijvoorbeeld moeite met taal of rekenen. Deze leerachterstand wegwerken kan door meer aandacht te besteden aan het specifieke leerprobleem.
- Kinderen helpen met de planning van huiswerk: soms zijn kinderen al heel erg geholpen met meer structuur zodat ze beter hun tijd kunnen inplannen voor het huiswerk en eventueel extra opdrachten.
- Huiswerkbegeleiding: sommige kinderen hebben wat meer begeleiding nodig in het maken van hun huiswerk. Ze weten bijvoorbeeld niet goed hoe ze kunnen beginnen of ze hebben moeite met zich concentreren. Huiswerkbegeleiding kan dan goed helpen.
- Extra grote letters op toetsen of in boeken: soms lijken al die letters als een tsunami over je kind heen te stromen en raakt je kind snel het overzicht kwijt. Een simpele oplossing is om toetsen en boeken aan te bieden met extra groter letters: overzichtelijker en duidelijker.
- Kleinere groepjes maken bestaande uit kinderen met hetzelfde niveau: kinderen op de basisschool gaan zichzelf steeds meer vergelijken met andere kinderen. Als je kind telkens geconfronteerd wordt met het feit dat anderen sneller en ‘slimmer’ zijn, dan is dat niet goed voor het zelfvertrouwen van je kind. Daarom kan het helpen om je kind in een kleiner groepje te laten werken (meer rust) met kinderen die ongeveer hetzelfde niveau hebben.
- een deel van de lesstof van het thuisonderwijs herhalen. Dit geeft de leerkrachten een beeld wat er wel/niet is begrepen.
Zie je ondanks deze inzet weinig verandering, dan hoef je alsnog niet in de stress te schieten. Er zijn nog meer mogelijkheden om de leerachterstand weg te werken. Bijvoorbeeld het inzetten van een remedial teacher, dit is een leraar die er speciaal voor opgeleid is om leerlingen met een leerachterstand te helpen. In dit rapport van het Centraal Planbureau lees je meer over interventies leerachterstanden in het primair onderwijs.
Daarnaast is er op dit moment een project gestart waar studenten worden ingezet om leerachterstanden van leerlingen door het thuisonderwijs te verhelpen. Momenteel loopt er een proefperiode in een paar grote steden. Als dit blijkt te werken, zal het snel op meerdere plaatsen in Nederland aangeboden worden.
Leerachterstand wegwerken, wat kun je als ouder doen?
Als het gaat om een leerachterstand wegwerken, dan onderneemt de school dus al veel actie. Moet je dan als ouder maar gewoon wachten totdat er verandering optreedt, of is er nog iets dat je zelf kunt doen?
Shelby: ‘Kinderen zijn flexibel en ieder kind leert en ontwikkelt op zijn eigen tempo. Door nog eens de belangrijkste vaardigheden die in de afgelopen periode minder ingeoefend zijn te herhalen kun je meteen zien of je kind dit beheerst. Vooral bij rekenen is het belangrijk dat er geen stappen overgeslagen worden. Rekenen is als een muurtje: als de onderste stenen ontbreken, kun je er niet op verder bouwen. Als bijvoorbeeld de tafels niet beheerst worden kun je in groep 7 of 8 ook geen breuken vermenigvuldigen.’ Heeft je kind rekenproblemen, lees hier hoe je dit kunt aanpakken!
Het is dus belangrijk dat je weet waar je kind precies een achterstand heeft opgelopen. Meestal kan de leerkracht je meer informatie geven of weet je kind zelf waar hij moeite mee heeft. Shelby: ‘Het is altijd goed om je zorgen te delen met de leerkracht. Misschien kan hij of zij je geruststellen of kunnen jullie samen denken over hoe je kind geholpen kan worden. Momenteel wordt nog wel door het RIVM geadviseerd om oudergesprekken digitaal of per telefoon te doen. De meeste scholen plannen daarom de rapportgesprekken als een digitaal gespreksmoment.’
Als je in gesprek gaat met de juf of meester kan die je het best advies geven in wat je zelf nog kunt doen en of het wel echt nodig is. Te veel met school bezig zijn is ook niet leuk voor je kind en werkt demotiverend. Maar behalve boven de boeken te hangen, zijn er natuurlijk ook andere manieren om te leren. We geven je wat tips over wat je samen met je kind kunt doen.
- Maak rekenen thuis leuk! Betrek rekenen thuis bij leuke activiteiten, zoals de tafels springen in de tuin (eerst even aan de slag met stoepkrijt dus) of ga samen naar de supermarkt en vraag aan je kind of hij wil uitrekenen hoeveel jullie moeten afrekenen.
- Oe of au, ei of ij? Doe een wedstrijdje wie de meeste woorden kan bedenken die op -isch eindigen (wat dacht je van tropisch!) of download een leuk spel, zoals dit vouwdobbelsteenspel of dit speciale Taal Ganzenbord. Meer goede spelling tips vind je in dit artikel over spelling.
- Oefen met een app, zoals Squla. Met de Squla app kan je kind thuis op zijn eigen niveau alle schoolvakken oefenen door middel van quizzen en games. Spelenderwijs leren zorgt ervoor dat kinderen gemotiveerd blijven. In deze demo krijg je een goed beeld van hoe de app precies werkt.
Dit artikel is geschreven in samenwerking met Squla.
