27 september 2018 door Henk Boeke

Het roemruchte verleden van Ouders Online

San Francisco, november 1994. De herfstzon straalt goudkleurig licht door de redactionele ramen van het lifestyle-magazine Wired, in het oude-bedrijven-kwartier van San Francisco. Hier interview ik met mijn collega-techjournalist (en boezemvriend) Louis Stiller: de hoofdredacteur van Wired, Louis Rosetto.

De avond daarvoor moesten we nog het plaatselijke inbel-nummer van de elektronische berichtendienst 'Compuserve' uit de Yellow Pages overnemen (ahum, vriend Louis scheurde gewoon de pagina eruit, om mee te nemen naar onze motelkamer op Van Ness Avenue) zodat we elektronisch konden communiceren met het thuisfront. Waar mijn vrouw Justine, net zwanger van ons eerste kind, 's nachts – vanwege het tijdsverschil – mijn Compuserve-berichten checkte. Internet bestond nog niet echt, alleen via een achterdeurtje van Compuserve. Laat staan dat motels wifi hadden.

Maar hier, bij Wired, blijkt dat alles anders wordt: vaarwel Compuserve, welkom World Wide Web. Het redactielokaal van Wired staat vol met beeldschermen waarop ik voor het eerst het web van dichtbij zie. (Netscape! Altavista! Wired.com!) Aangedreven door een snelle T1-verbinding zonder piep-piep-knor telefoonmodem. Dát is nog eens elektronische communicatie. Rosetto vertelt er gedreven over. En ik raak erdoor gegrepen.

Ik denk: "Dit gaat de wereld veranderen. En ik zal de klanten van mijn communicatie-adviesbureau daarover moeten informeren..." Maar hoe? De techniek begreep ik wel, maar nog niet de communicatieve principes. Die waren er ook nog niet. Die moesten nog uitgevonden worden. Net zoals 'film' in het begin nog een registratie van toneelstukken was. De echte filmtaal, met chronologisch gerommel, focus-pulling, stunts, en animaties, kwam pas later. CGI (digitale animatie) zelfs pas véél later. Maar dat het bij websites om 'interactie' zou moeten gaan, dat begreep ik meteen al.

Lees ook: Opvoeding en gedrag

Video: Hoe doen zij het? Alles over financiële opvoeding!

Amsterdam, januari 1995. Ons kindje Midas is net geboren. We zitten op de bank met z'n drieën: Louis Stiller (zie boven), mijn vrouw Justine Pardoen, en ik. Wat móeten we nou, met dat internet, en dat World Wide Web, vragen we ons af...

Louis – die inmiddels zelf de elektrische uitgeverij Album heeft opgezet – adviseert ons: "Ga het zelf uitproberen, en zelf ervaring opdoen. Zodat je je klanten kunt helpen op basis van eigen ervaringen." Waarop Justine en ik besluiten om zelf een website op te zetten. Over ouderschap. Omdat we net zelf jonge ouders zijn geworden, met alle vragen en onzekerheden van dien. Hoe werkt de maatvoering van rompertjes? Wanneer geef je je kind voor het eerst een kussen? Wat te doen bij een bloedneus? Die vragen – en de bijbehorende antwoorden – willen we delen met andere ouders. Vooral ook om er zélf van te leren.

Grondige aanpak

We pakten het grondig aan. We zochten (en vonden) partners: voor de techniek, de marketing, de inhoud, en de vormgeving. Want in je eentje red je zoiets niet natuurlijk, ook al omdat we het destijds nog naast ons gewone werk deden. Pas veel later werd Ouders Online ons leven.

We ontwikkelden een redactionele formule, die kortweg hierop neerkwam:

• een redactioneel gedeelte met artikelen van deskundigen, zakelijk en no-nonsense (omdat het internet in deze periode nog vooral door mannen bevolkt werd), dus geen getut van 'Ook je haar moet ontzwangeren', of human interest à la 'Broertjes de Boer tonen zich voorbeeldige vaders';
• een interactief gedeelte (forum) om ouders elkaar te laten ondersteunen, geïnspireerd op The Well uit het San Francisco van de jaren '80, wat destijds een echte online community was (later herhaald in Nederland, met De Digitale Stad);
• een vormgeving die beeldschoon moest zijn, maar ook bruikbaar voor de kleinste schermen van toen (Apple Macintosh), en voor trage inbelverbindingen. Dat leidde tot inventieve homepage-oplossingen, met herhalende beeldelementen die maar één keer geladen hoefden te worden. Bijvoorbeeld:

(Let ook op de beschuitjes, die samengeperst waren tot maar 16 gif-kleuren.) In mei 1996 gingen we live.

Meteen een rechtszaak

Al vrij snel naar de start kwam er gedonder. In de zomer van '96 ontvingen we een dreigfax van het tijdschrift 'Ouders van Nu', of beter hun toenmalige uitgever VNU, dat we subiet onze naam moesten veranderen vanwege 'inbreuk op hun merk'. En of we meteen ook maar de domeinnaam ouders.nl wilden inleveren. Geen haar op ons hoofd die daaraan dacht. Waarna we voor de rechter werden gesleept met deze bizarre redenering: 'van nu', in Ouders van nu, betekent 'modern'. En 'online' is ook modern. Dus eigenlijk hadden wij hun naam gekaapt.

Volstrekte onzin natuurlijk, maar het punt was dat ze bij VNU gewoon hadden zitten slapen. Als er destijds nieuwe tijdschriften op de markt verschenen, konden ze altijd een gelijksoortig concept daar tegenover zetten (er lagen er talloze klaar) waarmee ze de concurrent konden wegdrukken. Maar wij wáren geen papieren tijdschrift, wij waren een website. En zij hadden nog helemaal geen internet-strategie. Er lag dus niets klaar.

Voor dat soort onvoorziene situaties hadden ze altijd een Plan B, namelijk procederen. Om het even met welke claim. Want zij hadden diepe zakken, en konden net zolang verliezen en doorprocederen als ze wilden. In tegenstelling tot de nieuwkomer, die altijd minder draagkrachtig was, en het daarom vroeg of laat wel op zou geven. Met dood door financiële uitputting als gevolg.

Maar wij gaven niet op. Ten eerste had ik ruimschoots spaargeld (verdiend met mijn succesvolle boeken over het tekstverwerkingsprogramma 'WordPerfect') en ten tweede hadden we een jong en ambitieus advocatenkantoor (Kennedy van der Laan, jawel, van de advocaat die later burgemeester werd) dat graag naam wilde maken met de eerste internet-rechtszaak van Nederland, en ons daarom wel voor een zacht prijsje wilde bijstaan.

Toen we ook het hoger beroep wonnen, was het VNU die opgaf. En wij leefden nog lang en gelukkig.

'Bestialiteiten, racisme en kinderporno'

Die rechtszaak tegen VNU had ons publicitair geen windeieren gelegd. Alle grote kranten schreven erover. Behalve de Telegraaf. Maar die hielp ons in 1997 alsnog aan de nodige free publicity, met een artikel waarin Ouders Online op één lijn werd gesteld met alle vunzigheid die het net te bieden heeft:

"Er is vrijheid van meningsuiting en er is internet. Een gelukkig stel die twee, hoewel de 'kinderen' die uit deze relatie worden geboren nogal eens mensen tegen de borst stuiten. Op internet kan immers vrijelijk reclame worden gemaakt voor bestialiteiten, racisme en kinderporno. Een van de laatste discutabele pagina's voor surfers vormt die van Ouders Online waarop bevallingsfoto's te zien zijn." (De Telegraaf, 11 augustus 1997)

Wat was het geval: we hadden een – kritisch bedoelde – prijsvraag georganiseerd, waarin we onze lezers uitdaagden om hun bloederigste bevallingsfoto's in te sturen. Het kritische zat 'm erin dat we een trend constateerden om op (kraam)feestjes zeer intieme foto's te tonen, waarover wij een discussie op gang wilden brengen. Zelf vonden we het niet zo kies eigenlijk. De nieuwe bezoekers stróómden toe. (Niet alleen via de Telegraaf overigens. Praktisch alle kranten besteedden er aandacht aan, van de Volkskrant tot de Gooi en Eemlander, en van Trouw tot het Gelders Dagblad.)

Daarna hebben we over free publicity nooit meer te klagen gehad. Omdat media-redacties ons altijd wisten te vinden, als er commentaar gegeven moest worden op actuele kinderkwesties. Van kranten en tijdschriften, tot radio en tv. Over kinderontvoeringen tot sexting-zaken en ontsporende challenges. Vooral toen hoofdredacteur Justine Pardoen – die inmiddels gepromoveerd was, en de universiteit had verruild voor een fulltime-hoofdredacteurschap van Ouders Online – zich ging specialiseren in mediaopvoeding, was het hek van de dam. Daarover straks meer.

Beursgang en 'pan-europees uitrollen'

Groot succes, niets verdiend. Dat was de stand van zaken in 2000. Iedereen was het erover eens dat we een ruwe diamant waren, die alleen nog maar wat gepolijst hoefde te worden. Waarna het geld vanzelf binnen zou stromen. Zo hadden we – in 1999 – al Maurice de Hond op bezoek gehad, die ons wel even naar de beurs zou brengen, met zijn bedrijf Newconomy. Ouders Online moest dan ook "pan-europees uitgerold worden". Haha! Dat werd natuurlijk niets. Omdat de culturele (opvoed-)verschillen tussen Nederland en daarbuiten aanzienlijk zijn. Bijvoorbeeld omdat 'meppen' in Frankrijk veel geaccepteerder is dan bij ons. Ons concept kun je niet zomaar 1-op-1 kopiëren. Maar het was wel fun.

Ook het automatiseringsbedrijf Ordina zou ons wel winstgevend kunnen maken, dachten ze. Waarna we een hele roedel consultants over de vloer kregen, die van alles bedachten wat los en vast zat, à 250 K. Maar wat uiteindelijk ook niets opleverde. (Wat krijg je voor zo'n bedrag? Allemaal lieve mensen, die reuze behulpzaam zijn, en stapels ringbandjes produceren, maar ook geen ijzer met handen kunnen breken. Eigenlijk waren ze vooral geïnteresseerd in: 'ervaring opdoen met internet-startups'.)

Die idioot hoge fee van Ordina konden we niet betalen natuurlijk, maar in plaats daarvan kregen ze wel een aandeel in ons bedrijf. Toen bleek dat het rendement op dat aandeel nul komma nul was, zijn we – in 2003 – als goede vrienden uit elkaar gegaan. Onze toenmalige partner Pieter van Scherpenberg haakte ook af, teleurgesteld over het uitblijven van zicht op inkomsten.

Kamervragen en Vrienden

In 2002 was het water ons financieel aan de lippen gestegen. Zelfs zó ernstig dat we aankondigden te zullen stoppen per 31 december van dat jaar, als er geen oplossing zou komen. De reacties waren hartverwarmend:

• pedagoog en consultant Peter Cuyvers, fan van het eerste uur, richtte de stichting Vrienden van Ouders Online op, om fondsen en donateurs te werven;
• bezorgde bezoekers richtten het steun-comité KOOA op (Keep Ouders Online Alive!);
• en er werden zelfs Kamervragen gesteld – door Kathleen Ferrier van het CDA – met het verzoek aan de regering om 'de beste ouders-site van Nederland' (dixit Vrij Nederland) overeind te houden.

Voor meer informatie over die periode: zie ons artikel Nieuws van het overlevingsfront (29 november 2002) waarin we ook uitlegden waarom alle goed-bedoelde adviezen die ons bereikten (meer marketing, meer vrijwilligers, etc.) niet zo toepasselijk waren.

Uiteindelijk kwam Jan Splinter door de winter. Maar niet vanwege de overheid. Want nadat de staatssecretaris had toegezegd om Ouders Online – eenmalig – te zullen steunen, kwamen we in het moeras van de departementale ambtenarij terecht, die een en ander moest afwikkelen, en heel wat minder toeschietelijk was. Wat een ontluisterende ervaring was dat. Ze bléven maar vragen om (dure, door onszelf te betalen) accountantsrapporten, omdat ze niet konden geloven dat wij als redactie onszelf al zes jaar geen salaris hadden gegeven. Verdacht! Maar nog veel erger: of we alsjeblieft wilden stoppen met het schrijven van kritische artikelen over de jeugdzorg (destijds verzorgd door het RIAGG). Dat deed de deur dicht. Want als een subsidie betekent dat je je onafhankelijkheid verliest, en niet meer kunt zeggen wat je wilt, dan houdt het op.

De Vriendenstichting had wél succes: die regelde een eenmalige gift van de Kinderpostzegels, en wierf talloze donateurs (dank, dank, dank!), zodat we onze versleten servers konden vervangen. Onze service-provider halveerde de beheerskosten, en we kregen contact met Planet Internet van KPN, waar een succesvolle samenwerking uit voortkwam.

Er kwamen overigens ook inhoudelijke Kamervragen, over zaken die Ouders Online aan de orde had gesteld. Zoals het weggemoffelde rapport van PricewaterhouseCoopers (pwc) dat we boven water hadden gehaald, over de rampzalige toestanden rond privacy in het onderwijs. (Zie: Scholen verwaarlozen privacy.) De Tweede Kamer organiseerde zelfs een Hoorzitting, waarvoor Ouders Online werd uitgenodigd als deskundige. Met als komisch neveneffect dat ze bij Magister totaal in paniek raakten, omdat we op die hoorzitting hadden verteld hoe we – in samenwerking met de VPRO – hun leerlingvolgsysteem gehackt hadden.

Mijn Kind Online

In 2002, dat moeilijke jaar (zie boven), kwamen we in contact met Remco Pijpers, destijds eindredacteur van Planet Internet (KPN). Na wat aarzelende verkenningen over en weer kwamen we tot de conclusie dat we heel goed samen konden werken. Wat uiteindelijk – in 2004 – resulteerde in een nieuwe organisatie, Mijn Kind Online, die tussen KPN en Ouders Online in kwam te staan.

KPN wilde wat terugdoen voor de ouders en kinderen waar ze geld aan verdienden (in het kader van hun MVO-beleid, oftewel 'maatschappelijk verantwoord ondernemen') en Ouders Online leverde de – betaalde – expertise. Het doel van Mijn Kind Online was om kinderen en jongeren 'mediawijzer' te maken, in een tijd dat het woord mediawijsheid nog niet bestond. Wij noemden het 'internetopvoeding'.

Mooie tijden waren dat! Met fantastische campagnes (zoals InternetSOA), boeken, brochures, onderzoeken en ouderavonden. We ontwikkelden ook handige software (zoals TimeSlot – helaas niet meer leverbaar), om ouders te helpen de computertijd van hun kinderen binnen de perken te houden, en de slimme kinderbrowser MyBee die zijn content automatisch aanpaste aan de leeftijd van het kind, en de 'strengheid' van zijn of haar ouders (nog lang geleverd door KPN, maar sinds kort ook gestopt).

De mooiste herinnering was die van de allereerste ouderavond over mediaopvoeding, gegeven door Remco Pijpers en Justine Pardoen, op 29 september 2004, in de bibliotheek van Velsen/Velserbroek. Er kwam precies één vader opdagen. Mijn Kind Online was zijn tijd een beetje vooruit... Ook vooruitstrevend was het onderzoek Seks is een game (2006), in samenwerking met het kenniscentrum Rutgers Nisso (tegenwoordig: Rutgers), over gewenste en ongewenste seksuele ervaringen van jongeren op internet. Waaruit we de stelling afleidden dat internetopvoeding vooral seksuele opvoeding is. In een tijd dat het begrip 'sexting' nog niet bestond.

In 2014 ging Mijn Kind Online ter ziele, omdat KPN de geldkraan dichtdraaide. Remco Pijpers ging over naar Kennisnet, en de 20 medewerkers (voor ouderavonden, workshops en consultancy) gingen over naar Bureau Jeugd & Media (BJM), een nieuwe spin-off van Ouders Online. Inmiddels worden er vanuit BJM tientallen ouderavonden per maand gegeven, en is die organisatie een vertrouwd baken voor iedereen die meer wil weten over jeugd en media.

Onze invloed tot nu toe

Ouders Online voerde actie-journalistiek. We willen graag bescheiden blijven, maar we zijn wel trots op de dingen die we bereikt hebben. Zoals:

• dat GGD-Nederland nu eindelijk erkent dat bij hoofdluis-problemen 'kammen' beter is dan giftige troep gebruiken;
• dat Veiligheid.nl nu eindelijk erkent dat het nuttig en zinvol is om kinderen gevaarlijke dingen te laten doen. Met een bijbehorende campagne, gestart in 2017;
• dat de wet 'pseudonimisering van leerlinggegevens' erdoor is gekomen, waardoor uitgeverijen van digitale leermiddelen niet meer aan de haal kunnen gaan met de persoonsgegevens van je kinderen. (Het kan nog veel beter, maar iets is beter dan niets).

Dat soort dingen hebben we bereikt. Door het publiceren van artikelen, lobby'en in commissies, inpraten op volksvertegenwoordigers, en samenwerken met allerlei maatschappelijke organisaties.

Maar nog veel belangrijker, en nóg bevredigender, was het ondersteunen van individuele ouders, die ons mailden en belden met vaak gruwelijke problemen. We hielpen hen op de achtergrond, en gaven daar geen ruchtbaarheid aan. We deden het met liefde.

Nu geven we het stokje door aan een nieuwe generatie. We wensen Yolanda Roosenstein ontzettend veel succes! En we danken iedereen, vooral ook onze trouwe bezoekers, voor de geweldige tijd die we met jullie hadden.