29 september 2015 door Henk Boeke en Marieke Henselmans

Help, mijn kind wordt 18!

Ineens wordt je kind 18, dus wettelijk 'meerderjarig'. Wat betekent dat? Als ouders krijg je minder geld en minder te vertellen. Anderzijds krijgt je kind juist meer, zoals zorgtoeslag en stemrecht. Sommige dingen blijven echter hetzelfde, zoals de onderhoudsplicht voor uw kind (tot zijn of haar 21e verjaardag).

Hieronder leest u wat er allemaal verandert – of juist niet – en wat u het beste kunt doen.

Minder geld (voor u)

Als je kind 18 wordt, krijg je minder geld:

• Aan het eind van het kwartaal waarin uw kind 18 jaar is geworden, stopt de kinderbijslag. De Sociale Verzekeringsbank (SVB), die de betaling verzorgt, stelt u ruimschoots van tevoren op de hoogte.

• Het zogenaamde 'kindgebonden budget' (een aanvulling op de kinderbijslag voor ouders met de laagste inkomens) stopt als je kind 18 jaar wordt.

• Tot hun 18e verjaardag zijn kinderen gratis meeverzekerd in de ziektekostenverzekering van hun ouders. Daarna niet meer. Uw verzekeraar stuurt hierover bericht.

Met die ziektekostenverzekering kun je twee dingen doen. Ten eerste: je kind op je eigen polis laten staan en zelf de premie betalen. Of: de verzekering van je kind op zijn of haar eigen naam laten zetten en een aparte polis laten sturen. Hij of zij krijgt dan ook zelf de bijbehorende rekening.  Basisinformatie over de zorgverzekering vind je hier. 

Lees ook: Opvoeding en gedrag

Video: Hoe doen zij het? Alles over financiële opvoeding!

Tip: misschien zijn er regelingen waardoor u juist wél nog wat extra geld kunt krijgen als uw kind 18 wordt. Om daarachter te komen kunt u gebruik maken van de handige website Rechtopgeld.nl. Dat is een particulier initiatief (dus geen officiële overheidswebsite waar je rechten aan kunt ontlenen) die bedoeld is om mensen te helpen bij het vinden van hun weg in het oerwoud van regelingen. Je geeft er – anoniem – antwoord op 10 vragen, waarna je een overzicht krijgt van regelingen waar je mogelijk recht op hebt. Laat uw 18-jarige de vragen ook beantwoorden. Misschien heeft die ook recht op wat extra's!

• Bent u gescheiden, en krijgt u kinderalimentatie, houd er dan rekening mee dat uw 18-jarige kind zélf de alimentatie-gerechtigde wordt. Uw kind hoeft niet per se van dat recht gebruik te maken, maar het kan wel. (Tot zijn of haar 21e verjaardag, of tot het financieel zelfstandig is vanwege eigen inkomsten.) Het kan dus zijn dat de alimentatie niet meer bijgeschreven wordt op uw rekening.

Meer geld (voor uw kind)

Als ouders krijg je minder geld wanneer je kind 18 wordt, maar je kind juist meer:

• Met ingang van hun 18e verjaardag hebben jongeren recht op zorgtoeslag. Dat is: een tegemoetkoming in de kosten van de zorgverzekering. Aanvragen: via www.toeslagen.nl

Om de zorgtoeslag te kunnen aanvragen, is het burgerservice-nummer (BSN) van uw kind nodig, én een DigiD, oftewel een internet-identificatie. Daarover straks meer.

• Vanaf hun 18e hebben studerende kinderen recht op studiefinanciering. Wat dat precies inhoudt, vertellen we bij 'Studerende kinderen' hieronder.

• Jongeren die met hun 18e nog op school zitten, vallen een beetje tussen de wal en het schip. Hun ouders krijgen geen kinderbijslag meer, en zelf hebben ze (nog) geen recht op studiefinanciering. Om dat probleem op te lossen is er de zogenaamde 'tegemoetkoming scholieren'. Die wordt - net als de studiefinanciering - uitgekeerd door de DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs), en bestaat uit twee delen: een basistoelage en een aanvullende toelage. Voor meer informatie: zoek op 'tegemoetkoming scholieren' op www.duo.nl.

• Van hun 18e tot hun 21e krijgen kinderen van gescheiden ouders de (kinder)alimentatie op hun eigen rekening gestort. Althans, dat is de bedoeling. Degene die de alimentatie betaalt moet dit natuurlijk wel zelf regelen.

Onderhoudsplicht na het 18e jaar

Zodra jongeren de leeftijd van 18 jaar bereiken, zijn ze officieel meerderjarig. Dat betekent echter niet dat ze het dan helemaal alleen moeten rooien. Tot hun 21e verjaardag gelden ze namelijk als 'jongmeerderjarigen', wat inhoudt dat hun ouders in die periode wettelijk verplicht zijn om nog te voorzien in de kosten van hun levensonderhoud en hun studie.

In principe moeten álle jongmeerderjarigen financieel gesteund worden door hun ouders. Dus:

• studerend of niet studerend;
• werkend of niet werkend;
• uitwonend of thuiswonend.

In de praktijk blijkt dat veel vragen op te roepen, bijvoorbeeld als uw kind niet zijn best doet met studeren. De antwoorden leest u in Onderhoudsplicht voor 'jongmeerderjarigen' (18-21 jr) van onze juriste Esther Schoneveld.

Let op: ouders zijn alleen verantwoordelijk voor het reguliere onderhoud van hun jongmeerderjarige kinderen (18-21 jr), dus niet voor eventuele schulden die ze na hun 18e maken.

Studerende kinderen

Als tegemoetkoming in de (hoge) kosten van studeren, kun je studiefinanciering krijgen. Met ingang van 1 september 2015 geldt daarvoor de volgende regeling:

• MBO-studenten hebben - nog steeds - recht op een basisbeurs (die je niet hoeft terug te betalen);
• voor HBO- en universiteitsstudenten vervalt de basisbeurs. Zij kunnen vanaf 1 september alleen nog lenen (tegen gunstige voorwaarden);
• kinderen van minder draagkrachtige ouders kunnen een aanvullende beurs krijgen van maximaal € 378,- per maand (bedrag 2015). De aanvullende beurs hoeft niet terugbetaald te worden als je binnen 10 jaar je diploma haalt.

Bijzonderheden:

• om voor studiefinanciering in aanmerking te komen, hoef je niet per se 18 te zijn. Jonger mag ook;
• het maximaal te lenen bedrag is iets meer dan 1.000 euro per maand. Uw kind bepaalt zelf hoeveel het leent voor levensonderhoud en collegegeld;
• de lening is inclusief een eventuele aanvullende beurs (zie boven);
• de aanvullende beurs wordt een gift, als je binnen 10 jaar je diploma haalt (vandaar de naam 'prestatiebeurs');
• de verplichte aflosfase gaat van 15 naar 35 jaar.

Waarschuwing: wanneer je voortijdig stopt met een opleiding of studie, heb je met onmiddellijke ingang een studieschuld!

In het artikel 'Uitleg over studiefinanciering' vind je meer info. Benieuwd wat studeren nou echt kost? Die informatie vind je hier. 

Meer informatie:

• De nieuwe studiefinanciering - op de site van de DUO;
• Stappenplan: aanmelden studie - op Ouders Online.

DigiD aanvragen

Met een DigiD kun je officiële dingen met de overheid regelen via internet. Uzelf gebruikt misschien een DigiD voor uw belastingaangifte of het aanvragen van een uittreksel uit het bevolkingsregister. Uw kind kan er een beurs mee aanvragen bij de DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs).

• Een DigiD voor uw 18-jarige kind is gratis aan te vragen op www.digid.nl. Kies 'DigiD met sms-verificatie'.

Overeenkomsten en contracten

Vanaf het moment dat iemand 18 jaar is, mag hij 'overeenkomsten aangaan' zonder toestemming van zijn ouders. Bijvoorbeeld om geld te lenen, rijles te nemen, of dure dingen te kopen. Als ouders heeft u daar formeel (wettelijk) geen enkele invloed meer op; u kunt een overeenkomst dus niet meer terugdraaien omdat u geen toestemming had gegeven. Anderzijds bent u ook niet meer verantwoordelijk voor eventuele schulden van uw meerderjarige kind.

Let op: het woord 'overeenkomst' is een juridische term, die betrekking heeft op álle afspraken. Ook als die mondeling (of zelfs stilzwijgend, door iets te kopen) zijn gemaakt. Je hoeft dus niet per se een handtekening onder een contract gezet te hebben, om ergens aan vast te zitten! Leg dit ook uit aan uw kind.

Waarschuwing: contracten, zoals telefoonabonnementen en tijdschriftabonnementen, kunnen tegenwoordig niet meer stilzwijgend verlengd worden, maar wie aanvankelijk getekend heeft voor twee jaar, zit daar wel aan vast. Daarna is de opzegtermijn een maand. Pas dus altijd op voor tweejarige contracten. Vertel dat ook aan uw kind.

Aansprakelijkheid

Vanaf het moment dat kinderen 18 zijn, zijn hun ouders niet meer aansprakelijk voor de schade die ze veroorzaken, of de schulden die ze maken. Sommige ouders denken dat hun aansprakelijkheid doorloopt tot hun kind 21 is (vanwege de onderhoudsplicht voor jongmeerderjarigen, zie boven) maar dat is niet het geval. De aansprakelijkheid van de ouders loopt echt tot 18 jaar.

Jongeren van 16 en 17 zijn trouwens óók al grotendeels zelf aansprakelijk, maar dat is een ander verhaal. (Zie: Wie is er aansprakelijk voor de schade die uw kinderen veroorzaken?)

Tip: regel een WA-verzekering voor particulieren op naam van uw 18-jarige. Soms ben je ook na je 18e nog meeverzekerd bij de aansprakelijkheidsverzekering van de ouders. Zoek uit hoe dit zit! Iedere verzekeringsmaatschappij biedt WA-verzekeringen aan, en ze zijn niet duur.

Autoverzekering

Controleer hoe het verzekeringstechnisch geregeld is, als uw 18-jarige met uw auto gaat rijden. Stel bijvoorbeeld dat uw kind de feitelijke gebruiker wordt van uw 'tweede auto' (als u die heeft), dan kan het raadzaam zijn om de verzekering op naam van uw kind te zetten, om problemen te voorkomen.

Bespreek dit met uw tussenpersoon, of bel uw direct writer. (Verzekeraars als OHRA en FBTO, waar je zelf je verzekeringen regelt, zonder tussenpersoon, worden 'direct writers' genoemd.)

Zorgverzekering - vervolg

De dag waarop je kind 18 wordt, en niet meer gratis is meeverzekerd voor de ziektekostenverzekering, kan een goed moment zijn om je eigen verzekeringsbeleid tegen het licht te houden.

• Sommige aanvullende verzekeringen zijn duurder dan het bedrag dat maximaal wordt uitgekeerd. Kijk bijvoorbeeld goed naar de tandarts-dekking.

• En: zijn al die aanvullingen wel nodig voor uw kind? Na je 18e zul je bijvoorbeeld niet zo snel een beugel (orthodontie) meer nodig hebben.

• Sommige verzekeraars geven korting aan jongeren, en hoe hoger het eigen risico, hoe lager de premie. Vergelijk een en ander eens op Independer.

Om te voorkomen dat jongeren na hun 18e onverzekerd door het leven gaan, of de premie niet op tijd betalen, heeft de overheid een site gemaakt, met informatie en tips. Zie: www.zorgverzekeringslijn.nl. Je kunt ook telefonisch vragen stellen, via 0800 - 64 64 644.

Actief en passief kiesrecht

Actief kiesrecht wil zeggen dat je mag stemmen, en passief kiesrecht betekent dat je gekozen mag worden (voor de Tweede Kamer, de Gemeenteraad, etc.) Dit alles mag vanaf 18 jaar.

Moedig uw kind aan een kieswijzer te doen, zoals:

• Welkepartijpastbijmij.nl
• Stemwijzer.nl
• Groenekieswijzer.nl

Voogdij

Zodra een kind 18 wordt, stopt de taak van een eventuele voogd. Dan eindigt dus zowel de praktische zorg als het beheer over het vermogen van het kind.

Let op: vanaf zijn 18e kan een kind vrij beschikken over de nalatenschap van zijn ouders, tenzij u in uw testament een bepaling heeft opgenomen waarin dat verhinderd wordt. Zie verder onder het kopje 'Testament en erfenis'.

Gezag bij tienermoeders

Heeft u een dochter die tienermoeder is, dan is de kans groot dat u het gezag over uw kleinkind (of kleinkinderen) heeft. Nu uw dochter 18 is geworden, kan ze dus zelf het gezag krijgen.

Overigens zeiden we 'de kans is groot' (dat u het gezag heeft) maar noodzakelijk is dat natuurlijk niet. Tienermoeders vanaf 16 jaar kunnen immers een 'meerderjarigen-verklaring' krijgen (via de rechter), waardoor ze toch zelf het gezag over hun kinderen kunnen krijgen. Zie: Geld en gezag bij tienermoeders van onze notaris Niels.

Testament en erfenis

Vanaf hun 18e kunnen kinderen vrij beschikken over een eventuele erfenis, tenzij er in het testament van de erflater een 'testamentair bewind' is opgenomen waarin geregeld is dat een begunstigde nog niet zelfstandig kan beschikken over de nalatenschap op zijn of haar 18e.

De notaris van Ouders Online heeft de ervaring dat sommige ouders zo'n bewind toch wel een goed idee vinden, omdat ze kinderen met 18 jaar nog wat te jong vinden om zelf over het geld te beschikken. (Hijzelf vindt overigens van niet, maar dat doet er niet toe.) Wilt u ook zo'n regeling in uw testament opnemen, bespreek het dan eens met uw eigen notaris.

Werk

Zodra een kind 18 is geworden, vervallen er bepaalde beperkingen voor gevaarlijk werk. Uw kind mag dan gaan werken met gevaarlijke stoffen, virussen, bacteriën, straling, lawaai, trillingen, etc. Het werk moet natuurlijk wel voldoen aan alle Arbo-regels.

Het minimumloon voor 18-jarigen bedraagt 45,5% van het minimumloon (dat start bij 23 jaar en ouder). Een handig overzicht van de feitelijke bedragen (per uur, per week, per maand) vind je bij minimumloon op de site van FNV-jong.

Wonen

Ook al woont uw 18-jarige voorlopig nog thuis, dan is het toch handig als hij of zij zich inschrijft als woningzoekende voor een studentenkamer, in de stad waar hij of zij wil gaan studeren.

Ook voor degenen die niet gaan studeren: inschrijven als woningzoekende bij de gemeente kost hooguit een paar tientjes en kan geen kwaad.

Strafrecht

Vanaf 18 jaar is het strafrecht voor volwassenen van toepassing. De leeftijd van de dader op het moment dat het strafbaar feit is begaan, is bepalend.

Overigens kan de rechter ook bij 16- en 17-jarigen volwassenen-strafrecht toepassen, als er sprake is van ernstige feiten (zoals moord), of als de persoonlijkheid van de dader daartoe aanleiding geeft.

Andersom is het mogelijk dat bij 18- tot 21-jarigen nog het jeugdstrafrecht wordt toegepast, bij bijzondere omstandigheden of als de persoonlijkheid van de dader daartoe aanleiding geeft.

Zorgenkinderen

Als je 18 wordt, ben je wettelijk volwassen. Maar voor zorgenkinderen (ook wel 'zorg-intensieve kinderen' genoemd) zijn de bijbehorende taken en verantwoordelijkheden vaak niet zo vanzelfsprekend. Daarvoor gelden dus allerlei speciale wetten en regels, die vanaf 1 januari 2015 grotendeels door de gemeenten worden uitgevoerd. Dit onderwerp valt buiten het bestek van dit artikel. We moeten ons beperken tot twee verwijzingen:

• Informatiekaart Leeftijdsgrenzen 18-/+ (pdf)
• Dossier Zorgcontinuïteit 18-plussers van het NJi

Besluit

Met al die taaie regelingen zou je bijna vergeten dat het natuurlijk een heuglijk moment is als je kind 18 wordt. Koop taart en vier feest!